تاسیس حلقه علوم میان رشته ای ایران با دکتر احمد پاکتچی/ پژوهش در اخلاق، بدون زیست شناسی ممکن نیست!

به گزارش مبلغ احد فرامرز قراملکی رییس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، شامگاه 28 بهمن ماه در نشست «تجربه زیسته» که از سوی که ازسوی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، با بیان برخی از فراز و فرودهای زندگی علمی خود گفت: رفتن سراغ دانش های مختلف با ضابطه بین رشته ای سبب شد تا در سال 1390 به بعد به کمک دکتر پاکتچی، حلقه میان رشته ای ایران را به صورت غیررسمی ثبت کردیم و در عضویت این حلقه هم تا توانستیم سختگیری کردیم و آخرین نفری که در این حلقه عضو شد آقای نیما قربانی در رشته روان شناسی بود و قبل از آن هم آقای فراست خواه عضو شدند. در فرایند کار متوجه شدم اخلاق بدون زیست شناسی ممکن نیست لذا ارسطو که معلم اول اخلاق است به این دلیل موفق است که او زیست شناس بزرگی است و امروز هم اخلاقیون موفق از زیست شناسی اطلاع زیادی دارند.

مشروح سخنان وی را که ایکنا منتشر کرده است می توانید در ادامه بخوانید:

بنده فارغ التحصیل رشته فلسفه و کلام اسلامی در سال 1373 هستم و تا سال 1376 در پی هییت علمی شدن بودم و بالاخره هم به آن رسیدم و مانند هر عضو هییت علمی مشغول کلاس و مشاوره و راهنمایی بودم؛ در سال 1376 رخدادی را خودم در خودم ایجاد کرده و خود را به قاضی سختگیری به نام وجدان سپردم و تصمیم گرفتم اولا به کارهایی بپردازم که جامعه به آن نیاز مبرم دارد؛ ثانیا حوزه و دانشگاه بالفعل پاسخگوی آن نیستند و ثالثا در حوزه علاقه مندی من باشد و از عهده آن هم برآیم ولی به تدریج دیدم که پرداختن به هر 3 بخش وقت و انرژی زیادی می طلبد لذا یک بخش یعنی اخلاق حرفه ای را مدنظر قرار دادم.

وی در پاسخ به این پرسش که چگونه و چرا به کلام و فلسفه و مطالعات قرآنی و انسانی علاقه مند شدید، افزود: بنده در یک خانواده کاملا مذهبی متولد شدم و در دوران مدرسه و دبیرستان در رشته تجربی بودم و تصور خیلی ها این بود که دانشجوی پزشکی بشوم ولی وارد دانشگاه در رشته الهیات شدم و در همین دوران متوجه این شدم که دینداری بدون عقلانیت فاجعه بزرگی برای جوامع بشری است بنابراین من به اندازه ای که باید دغدغه دینداری داشته باشم باید دغدغه عقلانیت هم داشته باشم. مطالعات نشان می داد که جوامع بشری از جنگ مذهبی و دینی که ناشی از تعصبات و دوری از عقلانیت بوده بسیار صدمه دیده است به همین دلیل به مباحث عقلانی پرداختم از این رو منطق و فلسفه و کلام را خواندم و در این زمینه کتاب و مقاله نوشتم. البته آن روز میان جریت و جسارت تمایزی قایل نبودم ولی امروز که کتاب «برادران دروغین» را می نویسم این تمایز را درک می کنم و به صراحت می گویم جسارت کردم و کتاب درسی منطق دانشگاه پیام نور را وقتی دانشجوی دکتری بودم در دو جلد نوشتم.

قراملکی با بیان اینکه کشف کردم که رشته ها و دانش ها در دپارتمان و گروه های آموزشی دانشگاه ها زندانی شده اند، اظهار کرد: یعنی ما دپارتمان ریاضی، فیزیک و شیمی و علوم قرآنی و فقه و … داریم که مطالعات علمی در اینها محدود شده است، زبان ویژه و گفت وگو میان افراد خاص وجود داشت، لذا علوم از جامعه بریده شده بود لذا دنبال همگانی شدن علم رفتم و این مهمترین فکری بود که به ذهن بنده رسید. البته متوجه این مسیله بودم که همگانی کردن علم با عوام زدگی فرق دارد. ما گرفتار بن بست یا در میانه این دو مسیله ایم یعنی دانش ها یا باید در آکادمی ها محصور شوند و یا دانشمند باید شان دانشی خود را کنار بگذارد و سلبریتی شود و با رویکردهای پوپولیستی رو به عوام زدگی بگذارد؛ من شکل سوم را برگزیدم یعنی با حفظ شان و روش، آن را به درون جامعه برده و در خدمت جامعه قرار می دهد؛ بعدها متوجه شدم که در غرب در برخی علوم مانند حقوق و سلامت و … اتفاقات بزرگی در این راستا رخ داده است.

رییس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی افزود: در دوره لیسانس و فوق لیسانس تلاش کردم تا از رشته هایی که مرتبط با عقلانیت و دینداری است خبردار شوم لذا تقریبا چندسالی در عرصه روان شناسی دین کار کردم و 8 مقاله ام جزء مقالات آی اس آی است و مقالات مشترکی هم در روان شناسی دین با برخی اندیشمندان غربی مانند جاکوب بنزی دارم. البته به این حد اکتفا نکردم و در همین جا براردان دروغینی را کشف کردم و آن اینکه بین چندرشتگی و بین رشتگی فرق است؛ چندرشتگی را سوختن عالم می دانستم، علامه هایی که عمق بندانگشتی در علم دارند و محال است کسی همه چیز را در مورد همه چیز بداند ولی بین رشتگی این گونه نیست یعنی کسی باید مسلط در یک رشته باشد و از سایر رشته ها بهره ببرد. سال 1378 شاگرد دکتر مجید جمالی شدم از دانشگاه کالیفرنیا که در دانشگاه امام صادق(ع) تدریس می کرد و از او درخواست کردم که در مورد رشته بازرگانی به من درس بدهد و او گفت یک استاد الهیات چه کاری با بازرگانی دارد و بنده عرض کردم دوست دارم روی اخلاق حرفه ای در صنعت و بازرگانی کار کنم و ایشان تشویقم کرد.

تاسیس حلقه میان رشته ای

وی افزود: رفتن سراغ دانش های مختلف با ضابطه بین رشته ای سبب شد تا در سال 1390 به بعد به کمک دکتر پاکتچی، حلقه میان رشته ای ایران را به صورت غیررسمی ثبت کردیم و در عضویت این حلقه هم تا توانستیم سختگیری کردیم و آخرین نفری که در این حلقه عضو شد آقای نیما قربانی در رشته روان شناسی بود و قبل از آن هم آقای فراست خواه عضو شدند. در فرایند کار متوجه شدم اخلاق بدون زیست شناسی ممکن نیست لذا ارسطو که معلم اول اخلاق است به این دلیل موفق است که او زیست شناس بزرگی است و امروز هم اخلاقیون موفق از زیست شناسی اطلاع زیادی دارند.

فرامرز قرامکلی با اشاره به اینکه امروز در آلمان رویکردهای روان درمانی سمانتیکی داریم، گفت: مثلا مرگ خودخواسته و یا فکر مرگ خودخواسته از نظر روان شناسانی که رویکرد سمانتیکسی دارند یک دال است که باید مدلول های آن یافته شوند و ممکن است مدلولش این باشد که فرد از بخشی از شخصیت خود فراری است و خداحافظی می کند لذا قصه بین رشتگی بنده را به حوزه های مختلف کشاند. من معتقدم دانش به خاطر کاربردی بودن است که همگانی می شود؛ ما در حلقه میان رشتگی دوره سخنرانی داریم و موضوع سخنرانی بنده کاربرد منطق در علوم بود. فرضیه من این بود که منطق با اینکه مدعی کاربردی بودن است ولی تقریبا دانشمندان ما منطق را کاربردی نکرده اند و حتی فخررازی که مهمترین کتاب را در منطق دارد ولی در تفسیرش با مفسری مواجه نیستیم که مهارت های منطقی از خود بروز بدهد. وقتی فخررازی را با ابن عاشور مقایسه کنیم می بینیم این عالم برخلاف فخررازی مهارت های منطقی خوبی دارد.

وی افزود: نقطه عزیمت من چند مورد است؛ اول دغدغه دینداری توام با عقلانیت و دینداری عقل بنیاد؛ دوم همگانی سازی علم متمایز از عوام زدگی و سوم اهمیت میان رشتگی در فهم و همگانی کردن علم. در کشور ما در مورد میان رشتگی حرف زیاد زده می شود و در مواردی کوشش و تلاش هست ولی انسان احساس می کند سخن باربر در اینجا خیلی نمود دارد که می گفت «خدای ما غربیان رخنه پوش جهل است» یعنی هر جایی که علتی را کشف نکنیم می گوییم خداست. گویی ادعای میان رشتگی نزد خیلی از افراد رختی بر تن جهل افراد است و این آفت بزرگی است به همین دلیل گفته شده است میان رشتگی مبتنی بر پختگی است.

7 فرمان برای مدیریت انگاره ها

رییس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، در مورد مدیریت انگاره ها و رعایت آن در زندگی فردی و حرفه ای، اضافه کرد: بنده باز به صورت غریزی سراغ مفاهیمی رفته ام که در مغرب زمین به آن مفاهیم قدرتمند گفته می شود؛ البته اینکه این مفاهیم چندتا و چه مواردی هستند سوال خوبی نیست زیرا ما این مفاهیم را قدرتمند می کنیم؛ مثلا یکسری کتبی را می نویسند به نام قدرت عادت؛ عادت که قدرت ندارد ولی فیلسوف آمریکایی معاصر ترس را سلطان و مفهومی بسیار قدرتمند می داند. کتابی توسط دکتر قربانی با عنوان «پادشاهان خیر و شر» نوشته شده و وی قرار است در مورد حسد، طمع، قدردانی و شکرگزاری و … بحث کند، این به معنای قدرتمندی این مفاهیم است؛ قدرتمند تاثیر ژرف و پایدار و همه جانبه دارد.

وی افزود: اولین مفهومی که بنده سراغ آن رفته ام مفهوم پیش بینی پذیری است؛ تصور می کردم بنده این واژه را ساخته ام ولی بعدها متوجه شدم دانشگاه هاروارد کتابی در این زمینه دارد و گفته است تمدن غرب به دلیل پیش بینی ناپذیری رو به اضمحلال است و تنها راه آن است که متقاعد شوند پیش بینی پذیر هستند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دومین واژه قدرتمند که بنده سراغ آن رفتم انگاره است؛ این واژه از فروید است ولی آن را در مفهومی تعریف کردم که قدرت سازنده داشته باشد، تصریح کرد: من سعی کردم نشان دهم در دینداری و خانواده و …، انگاره های ما فعال هستند و نه عقلانیت و این انگاره ها می توانند عقلانیت ما را تحت تاثیر قرار دهند لذا بنده 7 فرمانی را برای مدیریت انگاره ها پیشنهاد کردم و با این 7 فرمان می توان انگاره ها را مدیریت کرد. ما به نقاشی ذهنی از خودمان یا دیگران انگاره می گوییم. مثلا بانوان در فرهنگ ما «ضعیفه» خوانده شده اند لذا مردان هر نوع ارتباط خود را براساس این واژه با زنان تعریف می کنند. ما انگاره های مثبت و منفی زیادی داریم.

وی ادامه داد: مثلا در مباحث دینی اگر انگاره ما از پیامبر(ص)، چوپان باشد آن وقت امت گوسفند و وحی هم چیزی متناسب با این شیون است ولی اگر انگاره ما از پیامبر(ص) «طبیب دوار بطبه» باشد انگاره ها عوض خواهد شد.