شتاب نفوذ فناوری های تحول آفرین به کشاورزی در دولت سیزدهم و ضرورت تداوم آن در دولت آینده

از آن جایی که تامین امنیت غذایی از اولویت های دولت سیزدهم بوده و اولین سند ملی دانش بنیان امنیت غذایی کشور نیز در این دولت تصویب و ابلاغ شده است و معاونت علمی ریاست جمهوری نیز با ایجاد ستاد تخصصی در بخش کشاورزی و تدوین سندی جامع در این حوزه، عزم خود را جزم کرده تا با افزایش حمایت از دانش بنیان های کشاورزی، نفوذ حداکثری انواع و اقسام فناوری کاربردی در این بخش را سرعت بخشد. لذا این اقدامات نشان می دهد شتاب نفوذ فناوری های تحول آفرین به کشاورزی در دولت سیزدهم آغاز شده و ضرورت دارد در دولت آینده نیز گسترش و تداوم یابد تا در شرایط تحریم به خودکفایی هر چه بیشتر کشور در بحث امنیت غذایی کمک شود.

به گزارش آزیلاز، بخش کشاورزی در جهان یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی است که به شکل مستقیم با امنیت غذایی و سلامت جامعه در ارتباط است و از نقش بسیار مهم در توسعه و استقلال کشورها برخوردار است. حوزه ای بسیار حساس که گاه از سوی کشورهای سلطه جو به عنوان یک اهرم و حربه برای اعمال فشار بر سایر کشورها برای پیشبرد امیال سیاسی نیز استفاده می شود، اما متاسفانه با وجود رسوخ انواع و اقسام فناوری ها به حوزه های مختلف از جمله صنعت، بهداشت و سلامت و خدمات، این بخش در ایران هنوز در مواردی به شکل سنتی اداره می شود و این خود علاوه بر افزایش ضایعات، بهره وری دراین بخش را نیز تحت تاثیر قرار داده و بخش کشاورزی با توجه به منابع محدود آبی کشور هنوز با وضعیت ایده آل خود فاصله چشمگیری دارد.

امنیت غذایی و حوزه کشاورزی همواره مورد تاکید رهبر معظم انقلاب نیز بوده است، حضرت آیت الله خامنه ای در سخنان نوروزی در سال 1401 فرمودند: «متاسفانه بخش کشاورزی از عرصه دانش بنیان یک مقداری دورتر از بخش های صنعت و خدمات و مانند اینها است. اگر ما در کشاورزی، شرکت های دانش بنیان را افزایش بدهیم و دانش را در مساله کشاورزی به کارگیری کنیم، می توانیم در امر اصلاح بذر ـ که خیلی در تولید محصول کشاورزی مهم است ــ در مورد آبیاری نوین، در مورد شیوه های جدید تولید، در مورد بهره وری بهتر از آب و خاک ــ که آب و خاک دو محصول ارزشمندند که قبلاً هم اشاره کردیم ــ می توانیم حداکثر استفاده را بکنیم، بهره وری مان را افزایش بدهیم و اینها را اصلاح کنیم.»

از آن جایی که تامین امنیت غذایی کشور از اولویت های شهید جمهور در دولت سیزدهم بوده است، بر همین اساس نخستین سند ملی دانش بنیان امنیت غذایی کشور تصویب و ابلاغ شد و با ادامه اقدامات موفق سال های گذشته، جهش تولید با مشارکت مردم به عنوان یکی از مهم ترین پیش نیازهای اقتدار غذایی در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت.

معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری نیز در اوایل سال 1402 در دولت مردمی سیزدهم با راه اندازی «ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی» و تدوین سندی جامع با رویکرد توسعه زیست بوم نوآوری، فناوری و توسعه بازار اقتصاد دانش بنیان در حوزه غذا و کشاورزی ذیل سند شورای عالی انقلاب فرهنگی و برنامه ریزی دقیق برای اجرای آن، عزم خود را جزم کرده تا ضمن افزایش دانش بنیان های این بخش، نفوذ حداکثری انواع و اقسام فناوری های کاربردی در حوزه کشاورزی را گسترش دهد.

طبق آخرین آمار اگرچه تعداد شرکت های دانش بنیان حوزه کشاورزی به نسبت کل دانش بنیان ها محدود است، اما رشد دانش بنیان های این حوزه در طول چهار سال گذشته رشد 50 درصدی را تجربه کرده و از حدود 270 شرکت به بیش از 500 شرکت افزایش یافته است.

ایران به عنوان یک کشور بزرگ کشاورزی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، مدت هاست که در جست وجوی خودکفایی غذایی بوده است، با این حال، توانایی منابع آبی و خاکی آن برای تحقق این هدف تا حد زیادی ناشناخته است. اما بررسی عملکرد رشد اقتصادی ایران در کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری به روایت بانک جهانی در دولت سیزدهم صعودی بوده است و در سال 2022 به 12.8 درصد رسیده است که نسبت به قبل روند صعودی را طی کرده است.

جایگاه ایران برای تولید محصولات اصلی در دوران شهید رئیسی در جایگاه برتر دنیا قرار گرفت، به طوری که ایران در سال 2022 به عنوان سیزدهمین تولیدکننده بزرگ گندم دنیا شناخته شده و انتظار می رود همین جایگاه را حفظ کند.

ستاد غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست جمهوری نیز تلاش کرده از فعالیت های شرکت های تولیدکننده بذر، نهال، تجهیزات و مکمل ها گرفته تا ارکان مختلف سازنده زنجیره بازار غذا و کشاورزییعنی بخش هایی نظیر بازاریابی، حمل ونقل و… را زیر چتر حمایت خود بگیرد و به حل مشکلات آنها اهتمام ورزد.

به گفته جوادی، قائم مقام دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی از رسالت های ستاد غذا و کشاورزی این است که ظرفیت های حوزه کشاورزی را به سرمایه گذاران و بخش های خصوصی نشان دهد تا این تصور را که توجه اقتصادی به این حوزه چندان سوددهی ندارد و از جذابیت کافی برخوردار نیست، از بین ببرد. باید سهم اقتصاد و تولیدات دانش بنیان در این حوزه بیشتر شود و در مورد محصولات فناوری که وابسته به واردات هستند، به تدریج از میزان این وابستگی کاسته شود و در نهایت از بین برود.

همچنین بهمن ماه سال 1402 در رویداد برترین های دانش بنیان بخش کشاورزی که به همت ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی برگزار شد، تفاهم نامه همکاری مشترک بین معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان با وزارت کشاورزی در زمینه افزایش ضریب نفوذ دانش و فناوری با استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان در بخش کشاورزی منعقد شد.

از سویی اخیرا در دومین نشست تخصصی شرکت های فناور و دانش بنیان حوزه هوشمندسازی غذا و کشاورزی که اولین دوره آن در رویداد برترین های دانش بنیان بخش کشاورزی سال گذشته برگزار شد، آهنی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی به حمایت های این وزارتخانه از شرکت های دانش بنیان اشاره کرده و گفته است: حمایت های مختلف از فعالیت شرکت های دانش بنیان و فناور در حوزه هوشمندسازی کشاورزی در قالب تسهیلات پنج درصد، در اختیار گذاشتن فضای آزمایشگاهی و فیزیکی با هدف ارزیابی منطقه ای، اجرای پایلوت، پوشش بیمه ای و کاهش ریسک برای استفاده بهره برداران و همچنین معرفی به کشاورزان پیشرو از جمله حمایت های وزارت جهاد کشاورزی است.

فناوری های تحول زا در حوزه کشاورزی با سند امنیت غذایی

یکی از ماموریت های ویژه معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور برای این ستاد، تدوین سند جامع با رویکرد توسعه زیست بوم نوآوری، فناوری و توسعه بازار اقتصاد دانش بنیان در حوزه غذا و کشاورزی و برنامه ریزی دقیق برای اجرای آن بوده است. فلذا سند جامعی توسط یک تیم بسیار قوی و متخصص ذیل سند جامع امنیت غذایی شورای عالی انقلاب فرهنگی در ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی تدوین شد.

به گفته  ارژنگ جوادی قائم مقام ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست جمهوری، سند تدوین شده در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دلیل ماهیت و کلان نگری به ریزفناوری های امنیت غذایی ورودی نداشته است، به عنوان مثال هنگامی که به بذر یا حوزه مثلا گندم در سند اشاره شده که چه چیزهایی مورد نیاز است، آورده ارقام جدید گندم، اما به صورت مشخص اعلام نشده ارقام جدید گندم چیست و منظور چیست، آیا منظور ارقام جدید گندم از نظر مقاومت به خشکی است، یا بیماری، کم آبی یا هیبریدی یا پروتئین بالا، مشخص نشده منظور کدام است؟ یا وقتی در سند امنیت غذایی شورای عالی انقلاب فرهنگی به محصول برنج اشاره شده، گفته شده تجهیزات مکانیزاسیون برنج، حال باید دید که منظور ماشین نشاءکار است یا برداشت و اگر نشاءکار است منظور اتومات است یا نیمه اتومات و اگر اتومات است، دو ردیفه است یا چهار ردیفه؟

به گفته قائم مقام ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست جمهوری، این ستاد تصمیم گرفت ذیل سند اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، یک سند تکمیلی و مجزا برای فناوری های تحول زا در حوزه امنیت غذایی تدوین کند، فناوری های تحول زا فناوری هایی هستند که می توانند بر اساس نوآوری های جدیدی که در دنیا به کار می رود، تحول ایجاد می کنند.

جوادی تاکید کرده است که برنامه آنها هم در تدوین این سند این است که نه آرمانی بلکه تمام فناوری ها و روش های نتیجه بخش در حوزه کشاورزی را که هنوز در کشورمان به آن ورود نکرده ایم، رصد و شناسایی کنند. به عنوان مثال دستیابی و استفاده از فناوری هایی همچون پلاسما، لیزر و یا هوشمندسازی بخش کشاورزی از جمله کنترل از راه دور، رباتیک در دستور کار ستاد غذا و کشاورزی معاونت علمی ریاست جمهوری است.

عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی(تات) یادآور شده است که استفاده و اجرای هرکدام از این فناوری ها در ایران ممکن است نیازمند یک کار مطالعاتی و پژوهشی به صورت پایلوت و نمونه سازی باشد. در این سند به دنبال این هستیم که این محورها را مشخص کنیم و شرکت های فناور را بر حسب توانمندی و تخصص به سمت بخش های مختلف کشاورزی جهت دهی و هدایت کنیم و برای آنها ماموریت تعریف کنیم.

حوزه کشاورزی بستر مناسب مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان

قائم مقام ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری با بیان اینکه چارچوب این سند آماده شده و با جمع آوری نظرات کارشناسانه متخصصان حوزه کشاورزی هم اکنون در حال ورود به ریز فناوری های مورد نیاز در کشاورزی هستیم، اظهار امیدواری کرده است پس از گذشت مدت کوتاهی و در آینده نزدیک این سند منجر به ایجاد تحولات بسیار مناسب در حوزه کشاورزی شود و رسوخ فناوری های تحول زا در حوزه کشاورزی کشور را بدنبال داشته باشد.

تجارت و صادرات؛ ابزاری امن برای افزایش بهره وری اقتصادی

توسعه تجارت و صادرات محصولاتی که در کشور دارای مزایای رقابتی هستند، از دیگر برنامه های این ستاد است؛ زیرا بسیاری از کالاهای دانش بنیانی که در داخل کشور تولید می شود، به لحاظ قیمت، کیفیت و فناوری هایی که به منظور تولید آنها به کار گرفته شده، برای سایر کشورها جذاب به نظر می رسد و این مساله فرصت خوبی را برای بهبود اقتصاد این حوزه مهیا می کند. به گفته جوادی ستاد در تلاش است تا با بهبود روابط میان بازیگران بخش خصوصی و نهادهای دولتی این بخش، فضای تعامل مناسبی را میان آنها ایجاد کند تا با تشخیص دغدغه های راهبردی این حوزه، از توان علمی و مالی آنها برای عبور از این گلوگاه ها استفاده کند.

با توجه به شعار امسال و منویات رهبر فرزانه انقلاب در مردمی سازی اقتصاد کشور، حوزه کشاورزی بستر مناسب و مستعد مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان است و در این حوزه بسیار راحت می توان مشارکت مردم را در تولید افزایش داد، البته به شرط نفوذ هرچه بیشتر دانش و فناوری و اهتمام دولت آینده برای پیگیری، تداوم و گسترش اقدامات که نتایج بسیار مطلوبی را به دنبال خواهد داشت.

پایان خبر آزیلاز