«مهاجرت اجباری» نتیجه تخریب منابع آب/ «شاهوار» موجودیت شاهرود است – خبرگزاری آزیلاز | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری آزیلاز، گروه استان ها – محمد حسین عابدی: شاهوار بلندترین قله البرز شرقی و مهمترین منبع آب ساز شهرستان شاهرود است به طوری که 100 درصد آب دشت بسطام از شاهوار تامین می شود. بیش از یک دهه معدن کاری و پاک تراشی، سبب شده تا شاهوار، این ظرفیت عظیم حیات بخش، به ورطه نابودی بیفند.

تلاش های مردم، سازمان های مردم نهاد و تشکل های زیست محیطی، مسیولان و ایمه جمعه و نمایندگان مجلس و رسانه ها سبب شد تا معدن بوکسیت موقتاً تعطیل شود اما مردم استان سمنان خواستار ابطال کامل پروانه معدن کاری در شاهوار این الماس بی بدیل حیات در البرز شرقی هستند.

در این ارتباط با محمد درویش کنشگر محیط زیست، صاحب نظر در مسایل زیست محیطی و عضو کرسی سلامت اجتماعی یونسکو گفت و گو کردیم.

در ابتدا پیرامون همایش شاهوار در شاهرود بگویید، نظرتان درباره اهمیت شاهوار به لحاظ آب چیست؟

یکی از مشکلات مهم در کشورمان، شیوه دست اندازی به مهمترین منابع آب شیرین ایران است. مطابق آخرین آمارهایی که شرکت مدیریت منابع آب کشورمان منتشر کرده، تراز سفره های آب زیرزمینی منفی 150 میلیارد متر مکعب است یعنی در چهار دهه اخیر 150 میلیارد متر مکعب آب، بیشتر از آنچه وارد آبخوان ها شده، برداشت کرده اند.

تمام ظرفیتی که فکر می کنیم در آبخوان های ایران وجود دارد بین 250 تا 280 میلیارد متر مکعب است که در طول چند هزار سال گذشته جمع شده و نسل امروز ایران در چهار دهه اخیر 60 الی 70 درصد این ذخیره هزار ساله را مصرف کرده است، بنابراین آنچه مانده، شاخص امنیت غذایی ما است و تحت هر شرایطی و هر قیمتی باید از آن حراست کنیم.

کوهستان ها مهمترین منبع آب شیرین هستند و در نتیجه هر کجا هر رویدادی در زمینه محافظت از کوهستان ها باشد مانند شاهوار در شاهرود، کرکس کوه، کوه شاه بافق، خورموج و تفتان و … ارزشمند است. ما باید کمک کنیم که ذخایر آب شیرین حفظ شود و از این بدتر نشود، باید تلاش کنیم و با زبانی با مردم و مسوولان صحبت کنیم که بفهمند همه در یک جبهه هستیم و همه نگران آینده ایران هستیم و اگر کوهستان ها و رودخانه ها و آب شیرین از بین برود مجبور به مهاجرت هستیم و سرزمین دچار فروپاشی می شود.

اساساً موجودیت شاهرود، مدیون شاهوار است، این کوهستان ارزشمند که اکوتون محسوب می شود زیرا مرز بین هیرکانی و شرایط استثنایی البرز شمالی و کویر حاج علی قلی و مناطق فراخشک است و شاهوار در واقع مانند یک سپر دفاعی بین این دو اقلیم ایستاده است هر جا اکوتون باشد ما تنوع خارق العاده ای بیش از هر نقطه دیگر داریم و شاهوار چنین ویژگی دارد.

اگر شاهوار نباشد، تمام قنوات و چشمه ها و آبخوان های منطقه که تمدن دیرینه ای را دست کم از زمان بایزید بسطامی و قبل از آن داشته ایم را از بین می برد. شاهوار یک ارزش غیرقابل اندازه گیری است و باید همه بر سر حفظ آن به تفاهم برسیم.

سازمان های مردم نهاد و رسانه ها و فعلان مدنی در این ارتباط چه نقشی دارند؟

سازمان های مردم نهاد مهمترین کاری که باید صورت دهند این است که بتوانند یافته های علمی محققان را ساده سازی کنند تا به صورت جذاب با مردم ارتباط برقرار شود این مهمترین کاری است که تشکل های زیست محیطی می توانند انجام دهند.

سمن ها زبان مردم را بهتر می فهمند تا یک محقق دانشگاهی و لذا فن مجاب کردن را علی القاعده بلد هستند تا جوامع محلی و مدیران میانی منطقه ای را اقناع کنند که حفظ محیط زیست و منابع آبی چقدر ارزش دارد از این منظر سازمان های مردم نهاد فوق العاده نقش کلیدی دارد.

هر جامعه ای که تشکل های مردم نهاد آن ضریب نفوذ اجتماعی بیشتری داشته باشد، پایدارتر است و خوشبختانه شاهرود چنین ویژگی دارد و ما شاهد چندین اتفاق غرور انگیز و زیبا در شاهرود بودیم. اینکه یک تشکل ده سال تلاش کند تا یک جنگل حفاظت شود کم نظیر است. جنگل ابر مدیون تلاش کنشگران محیط زیستی در شاهرود است و بخشی از توجهی که امروز به یوزپلنگ آسیایی به عنوان تیزپا ترین جاندار زمین و نماد طبیعت ایران شده، قطعاً مدیون تلاش چشم گیر تشکل های مردمی است و ای پرچم حفاظت شاهوار مدیون تشکل های محیط زیستی است.

امیدواریم که تلاش های کنشگران محیط زیستی روزی حتی در کتاب های درسی برود ما همواره به ریزعلی خواجوی نگاه می کردیم که نگذاشت قطاری از ریل خارج شود و تشکل ها هم ریز علی خواجوی ها هستند که آینده کشور را بیمه می کنند حتی اگر موقعیت خودشان را به خطر بیاندازند.

درباره اهمیت شاهوار برای شاهرود بگویید

تامین آینده شاهرود در گرو نگهداری از منابع آب شیرین است اینکه مردم شاهرود و بسطام مجبور به ترک دیار خودشان نشوند، بسیار اهمیت دارد.

گروهی هستند که فعالیت های زیست محیطی و همچنین اقدامات سمن ها را مانع می دانند نظر شما درباره این تفکر چیست؟

کسانی که فعالیت سمن ها را مانع می بینند دو دسته هستند، دسته اول که بزرگ تر هم هستند، آدم های ناآگاهی هستند که نتوانسته اند وقت بگذارند و ارتباط با تشکل ها برقرار کنند و به آنها اینگونه القا شده که سمن ها و تشکل های مردمی محیط زیستی مانع توسعه هستند.

دسته دوم کسانی هستند که نفع اقتصادی در ماجراهایی دارند برای این دسته دوم هر قدر از اهمیت تلاش های تشکل های مردمی و سمن ها و … توضیح داده شود فایده ای ندارد. با دسته دوم نمی توان کاری داشت اما درباره دسته اول که گروه بزرگ تری هم هستند می بایست تعامل کرد، وقتی با این افراد که اغلب شان سرزمین مادری شان را دوست دارند، صحبت می کنیم خواهیم دید که سوءتفاهم ها رفع می شود و می دانند که همه ما می توانیم سوار یک قطار شویم که نامش ایران است.

به نظر شما مسوولان در قبال شاهوار باید چه کنند؟

مسوولان تلاش کنند که ماده 59 برنامه پنج ساله چهارم اجرا شود. مسوولان کمک کنند و بگویند چه برنامه ای باعث شد که این ماده اجرایی نشود؟ آن ماده ای که دولت را مکلف کرده بود به ارزش گذاری اقتصادی مواهب طبیعی و لذا وقتی آن قانون اجرا شود مشخص می شود که کوهستان شاهوار، چه ارزش اقتصادی به خاطر تنوع خارق العاده گیاهی، زیستی، جانوری، تولید آب، حفاظت از خاک، ممانعت از ایجاد ریزگرد، آرامش روانی و … دارد.

تمام این فاکتورها در ارزش گذاری محاسبه می شوند، از سوی دیگر معدن هم بیاید اعلام کند که چقدر اشتغال ایجاد کرده و چقدر این محصول ارزش اقتصادی دارد و این را در یک ترازو بگذاریم مشخص می شود که کدام یک ارزش دارد.

وقتی نمی گذارند ماده 59 برنامه پنج ساله چهارم اجرایی شود، شرایط این گونه می شود اما چرا این برنامه اجرا نمی شود؟ برای اینکه بتوانند ساخت یک سد غیراصولی و جاده و حفاری غیر اصولی و … را توجیه کنند. هر کس کشور را دوست دارد باید مطالبه کند که ماده 59 برنامه پنج ساله چهارم اجرایی شود.

شما سال های قبل به شاهرود سفر کردید و حالا مردم شاهرود و سمن ها را بعد از تجربه شاهوار چطور می بینید؟

اینکه یک جمعیت عظیم گرد هم می آید و یک سالن هزار نفره را مملو از جمعیت می کند، جای تبریک به مردم استان سمنان و شاهرود دارد. این نشان می دهد که زبان مشترک در این بین ایجاد شده و مردم احساس می کنند که شاهوار قسمتی از وجودشان است.

شاخص جامعه توسعه یافته این است که همانطور که مردم بر سر عزیزترین کسان شان معامله نمی کنند و آنها را فضیلت های غیرقابل معامله می دانند، بر سر منابع این سرزمین هم باید چنین تفکری داشته باشند. امروز شاهرود به چنین مرحله ای از بالندگی و توسعه رسیده است.

امروز کسانی که در جاده سلامت شاهرود می روند می توانند خرامیدن کل و بزها را تماشا کنند و این یک ارزش اقتصادی منحصر به فرد است و می تواند حتی تولید پول کند و صد هزار نفر گردشگر را به خود جذب کند. این صحنه هایی که مردم در هنگام قدم زدن با وحوش روبرو می شوند حال مردم را هم خوب می کند.

ارتقای شاخص های محیط زیست فقط به اعتلای وضعیت محیط زیستی کمک نمی کند بلکه باعث ارتقای شاخص های سلامت اجتماعی جامعه می شود یعنی بزهکاری و افسردگی و نزاع، پرخاشگری و … را کاهش می دهد و جامعه ای که سلامت روان بهتری داشته باشد ریسک سرمایه گذاری در آن کاهش پیدا می کند و سرمایه گذار و گردشگر و… به راحتی به آن رجوع می کنند و این توسعه اقتصادی است. چنین منظره هایی از کل و بز در جاده سلامتی و میدان ورزش شاهرود درست در وسط شهر، نشان دهنده ارتقای سلامت اجتماعی شاهرود است.