آیا ناریه با مصعب ازدواج کرد؟

بر اساس منابع تاریخی معتبر و به ویژه روایت «مروج الذهب» مسعودی، ناریه، یکی از همسران مختار ثقفی (معروف به ام ثابت)، پس از شکست قیام مختار و به دست مصعب بن زبیر افتادن کوفه، با مصعب ازدواج نکرد. او پس از احضار توسط مصعب و تبری جستن از مختار، آزاد شد و سرنوشت او پس از این واقعه در هاله ای از ابهام باقی مانده است. این موضوع یکی از نقاط مبهم تاریخ اسلام است که به دلیل در هم تنیدگی وقایع و شخصیت ها، گاهی با روایات مربوط به دیگر بانوان برجسته، به ویژه حضرت سکینه (ع)، خلط می شود که در ادامه به تفصیل به این موارد پرداخته خواهد شد.

تاریخ اسلام سرشار از حوادث پرفراز و نشیب و شخصیت های تأثیرگذار است که هر یک در بستر زمان و مکان خود، نقش آفرینی کرده اند. دوران پس از واقعه کربلا و به ویژه قیام مختار ثقفی، یکی از پیچیده ترین و حساس ترین مقاطع است که با ابهامات و پرسش های فراوانی همراه است. یکی از این پرسش های کلیدی که در اذهان علاقه مندان به تاریخ و بینندگان آثار هنری همچون سریال «مختارنامه» شکل گرفته، مربوط به سرنوشت همسران مختار و به طور خاص، ناریه (ام ثابت) و چگونگی برخورد مصعب بن زبیر با ایشان است. شناخت دقیق این سرنوشت ها، نه تنها به رفع کنجکاوی های تاریخی کمک می کند، بلکه تصویری روشن تر از شرایط اجتماعی، سیاسی و اعتقادی آن دوره ارائه می دهد. این مقاله با تکیه بر منابع دست اول و معتبر تاریخی، به بررسی موشکافانه این رویداد می پردازد تا پاسخی جامع و مستند به پرسش محوری خود، یعنی «آیا ناریه با مصعب ازدواج کرد؟»، ارائه دهد و ابهامات رایج در این زمینه را برطرف سازد.

رویارویی مصعب بن زبیر با همسران مختار: روایتی از مروج الذهب

پس از شکست قیام مختار ثقفی در سال ۷۳ هجری قمری و به قدرت رسیدن مصعب بن زبیر در کوفه، اوضاع این شهر دستخوش تحولات عمیقی شد. مصعب، که برادر خود عبدالله بن زبیر را در مکه به عنوان خلیفه به رسمیت می شناخت و برای تثبیت قدرت خویش در عراق تلاش می کرد، با بازماندگان و نزدیکان مختار، به ویژه همسران او، برخورد خاصی داشت. این برخورد نه تنها یک اقدام سیاسی، بلکه نوعی اعلام پیروزی و اقتدار در مقابل دشمن شکست خورده محسوب می شد.

یکی از برجسته ترین منابعی که به این واقعه اشاره کرده است، کتاب «مروج الذهب» تألیف ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، مورخ بزرگ سده چهارم هجری است. مسعودی در اثر خود نقل می کند که مصعب بن زبیر پس از استیلای بر کوفه، دو تن از همسران مختار را احضار کرد. این دو بانو، یکی ناریه که با نام ام ثابت، دختر سمره بن جندب شناخته می شود، و دیگری عمره، دختر نعمان بن بشیر بودند.

احضار این دو بانو در انظار عمومی و درخواست تبری جستن از مختار، هدفی فراتر از یک بازجویی ساده داشت. مصعب قصد داشت با این عمل، ضمن تحقیر مختار و یارانش، مشروعیت حرکت خود را افزایش داده و وفاداری مردم را به خاندان زبیر جلب کند. از نظر او، اگر همسران مختار، یعنی نزدیک ترین افراد به او، از وی تبری می جستند، تأثیر روانی عمیقی بر جامعه می گذاشت و به تثبیت حکومت مصعب کمک می کرد. این واقعه، نمادی از رویارویی قدرت های سیاسی و آزمون وفاداری و عقیده در آن دوران پر تلاطم بود. این لحظه تاریخی، نقطه عطفی در سرنوشت هر دو بانو شد و هر یک با واکنشی متفاوت، مسیر زندگی خود را رقم زدند.

سرنوشت ناریه همسر مختار: آزادی و ابهامات تاریخی

ناریه، یا همان ام ثابت، دختر سمره بن جندب، یکی از همسران مختار ثقفی بود که پس از پیروزی مصعب بن زبیر بر قیام مختار، همراه با دیگر همسر مختار، عمره، احضار شد. مصعب از او و عمره خواست تا از مختار ثقفی تبری جویند و درباره او نظر خود را بیان کنند.

واکنش ناریه به این درخواست مصعب، نشان دهنده هوشمندی و درایت او در شرایط دشوار بود. او در پاسخ به مصعب چنین گفت:

«درباره او چه می توانم بگویم؟! هر چه شما می گویید من هم همان را می گویم.»

ناریه در ادامه برای تأکید بر موضع خود و نشان دادن اجبار در این اعتراف، افزود: «اگر با شمشیر از من کفر بخواهید، کافر می شوم.» این پاسخ، نشانگر نوعی تسلیم ظاهری در برابر قدرت حاکم بود تا جان خود را حفظ کند، در عین حال که عمق اعتقاد قلبی خود را پنهان می داشت. این جمله، درک او از وضعیت موجود و ناگزیری از پیروی ظاهری برای نجات جان خود را به وضوح نشان می دهد.

پس از این پاسخ، مصعب بن زبیر که ظاهراً با این موضع گیری قانع شده بود، به ناریه دستور داد که او آزاد است. این تصمیم مصعب، پایان رویارویی ناریه با او و آغاز فصلی مبهم در زندگی این بانو بود. بنابراین، بر اساس منابع تاریخی معتبر، ناریه (ام ثابت) پس از این واقعه با مصعب بن زبیر ازدواج نکرد و به دستور او آزاد شد. هرگونه روایتی مبنی بر ازدواج او با مصعب، فاقد پشتوانه تاریخی قوی است و عمدتاً ناشی از خلط مبحث با سایر شخصیت های تاریخی است که در بخش های بعدی به آن پرداخته خواهد شد.

جالب توجه است که پس از آزادی ناریه، اطلاعات دقیق و مستندی درباره ادامه زندگی او در منابع تاریخی کمتر یافت می شود. اینکه او پس از این واقعه چه سرنوشتی پیدا کرد، چگونه زندگی خود را ادامه داد، در کجا درگذشت و محل دفن او کجاست، همگی در هاله ای از ابهام قرار دارند. این فقدان اطلاعات، نشان دهنده آن است که پس از خروج او از صحنه سیاسی و اجتماعی، زندگی او دیگر مورد توجه مورخان نبوده و از اهمیت کمتری برخوردار گشته است. این سکوت تاریخی، خود می تواند دلیلی بر عدم ازدواج مجدد او با چهره های سرشناس یا ایفای نقش برجسته در حوادث بعدی باشد.

عمره دختر نعمان بن بشیر: نمادی از شجاعت و وفاداری

عمره، دختر نعمان بن بشیر، دیگر همسر مختار ثقفی بود که همزمان با ناریه توسط مصعب بن زبیر احضار شد. اما واکنش عمره به درخواست مصعب مبنی بر تبری جستن از مختار، نقطه مقابل واکنش ناریه بود و حکایت از شجاعت، وفاداری و اعتقادات راسخ او داشت. عمره، برخلاف ناریه که از در مماشات وارد شد، با قاطعیت و شهامت تمام در برابر مصعب ایستاد و از ایمان و اعتقاد خود دفاع کرد.

او در پاسخ به مصعب بن زبیر چنین گفت:

«این شهادتی است که روزی من شده، آیا آن را ترک کنم؟ نه، چنین نمی کنم. این مرگ است و سپس بهشت و ورود بر پیامبر و اهل بیت آن بزرگوار. بارالها، شاهد باش که من پیرو پیامبرت و فرزند دختر او و اهل بیت و شیعه اویم.»

این سخنان عمره، عمق باورهای او به اهل بیت (ع) و وفاداری بی قید و شرطش به مختار را، که او را به عنوان خونخواه شهدای کربلا می شناخت، به نمایش گذاشت. او حاضر بود جان خود را فدا کند، اما از اعتقاداتش دست برندارد و از مختار تبری نجوید.

این پاسخ قاطعانه، عواقب سختی را برای عمره به دنبال داشت. مصعب بن زبیر، که انتظار چنین مقاومتی را نداشت، عمره را به زندان افکند. سپس به برادرش عبدالله بن زبیر، که خلیفه خودخوانده در مکه بود، نامه نوشت و این زن را متهم به باور داشتن به پیامبری مختار کرد. سرانجام، به دستور مصعب، عمره دختر نعمان بن بشیر بین کوفه و حیره گردن زده شد و به شهادت رسید. شهادت او، نمادی از مظلومیت و شجاعت زنان در آن دوران پرآشوب است.

عمره بنت نعمان در منابع تاریخی به عنوان بانویی عفیف، با ایمان، درستکار، ادیب و شاعر معرفی شده است. شخصیت او از جهات مختلف قابل تأمل است. پدرش، نعمان بن بشیر انصاری، از شخصیت های شناخته شده در تاریخ اسلام بود که در جنگ صفین در کنار معاویه و علیه امام علی (ع) جنگید و بعدها از جانب یزید به ولایت کوفه منصوب شد. با این حال، عمره، برخلاف پدرش، دارای اعتقادات علوی و از مریدان امیرمؤمنان (ع) بود. او پس از واقعه عاشورا و در جریان قیام همسرش مختار، همواره پشتیبان و حامی او بود و در راه آرمان هایش ثابت قدم ماند.

یکی از اثرگذاری های مثبت عمره در تاریخ، به زمانی بازمی گردد که مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین (ع)، وارد کوفه شد. پس از پیمان شکنی مردم کوفه، مسلم در خانه مختار پناه گرفت و بنا به نقل برخی کتب تاریخی، یکی از دلایل عدم یورش والی کوفه و سپاهیانش به خانه مختار برای دستگیری مسلم، حضور عمره در آن خانه بود که به دلیل جایگاه خانوادگی اش، مانعی برای تعرض بی محابا محسوب می شد.

شهادت دلخراش عمره، بسیاری از معاصران او را متأثر ساخت. عمر بن ابی ربیعه، از شاعران بنام قریش، در رثای شهادت مظلومانه این بانو شعری سرود و در آن نوشت:

«از عجیب ترین اتفاقاتی که سراغ دارم، کشته شدن زنی آزاده و سپیدروی است. او را که خداوند رحمتش کند، بی هیچ گناهی به قتل رساندند… جنگیدن با دشمن و کشته شدن بر ما و بر زنان پاکدامن واجب شده، از چنین پدری، چنین دختری با ایمان به دنیا آمد تا نمایانده شود که «یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ…» خداوند از مرده، زنده را بیرون می آورد… (سوره روم، آیه ۱۹).»

این شعر، عمق تأثیر شهادت عمره را بر افکار عمومی آن زمان نشان می دهد و شخصیت او را به عنوان بانویی برجسته و مقاوم در تاریخ ثبت می کند. سرنوشت او در مقابل سرنوشت ناریه، تضادی آشکار را در مواجهه با قدرت و حفظ اعتقادات به تصویر می کشد و هر دو روایت، بخش مهمی از درک ما از پیچیدگی های آن دوران است.

تفکیک ابهامات: ناریه یا حضرت سکینه و ازدواج با مصعب؟

یکی از ابهامات رایج در تاریخ نگاری و میان عموم مردم، خلط مبحث میان شخصیت های تاریخی و روایات مربوط به آن هاست. در مورد ازدواج با مصعب بن زبیر، این سوءتفاهم وجود دارد که آیا این ازدواج مربوط به ناریه همسر مختار بوده یا شخصیت دیگری؟ پاسخ صریح تاریخی این است که ناریه با مصعب ازدواج نکرده است. با این حال، برخی روایات تاریخی و تصورات عمومی، ازدواج مصعب با بانویی به نام «سکینه» را مطرح می کنند که لازم است تفاوت این دو شخصیت و روایات مربوط به آن ها به دقت روشن شود.

«سکینه» که در برخی روایات تاریخی از ازدواج او با مصعب بن زبیر سخن به میان آمده است، حضرت سکینه (ع) دختر امام حسین (ع) است، و نه ناریه (ام ثابت) همسر مختار ثقفی. این دو بانو، هرچند در یک دوره تاریخی زیسته اند، اما شخصیت ها و سرنوشت های کاملاً متفاوتی داشته اند.

در مورد ازدواج حضرت سکینه (ع) با مصعب بن زبیر، بین مورخان و علمای شیعه و سنی اختلاف نظرهای جدی وجود دارد. این موضوع، یکی از مسائل پیچیده در تاریخ است که دیدگاه های متفاوتی درباره آن مطرح شده است:

دیدگاه های تاریخی درباره ازدواج حضرت سکینه (ع) با مصعب:

1. قول به وقوع ازدواج (با اجبار یا مصلحت): برخی مورخان اهل سنت و تعداد اندکی از منابع شیعی، وقوع این ازدواج را گزارش کرده اند. به عنوان مثال، سبط بن جوزی در «تذکرة الخواص» و ابن طقطقی در «فخری فی الآداب السلطانیة» به این ازدواج اشاره کرده اند. برخی از این روایات، تصریح دارند که این ازدواج از سر اجبار یا مصلحت سیاسی-اجتماعی بوده است، نه رضایت قلبی حضرت سکینه (ع). شرایط آن دوران و قدرت خاندان زبیر، گاه می توانست زمینه ساز چنین فشارهایی باشد. برای مثال، سبط بن جوزی می گوید: «اولین کسی که سکینه به عقد وی درآمد، آن هم از سر اجبار، مصعب بن زبیر بود.»
2. قول به انکار ازدواج: بسیاری از علمای شیعه و برخی از محققان اهل سنت، اساساً وقوع چنین ازدواجی را رد می کنند. آن ها معتقدند که حضرت سکینه (ع) تنها با پسرعمویش، عبدالله بن امام حسن (ع) ازدواج کرده است. این گروه از محققان، دلایل متعددی برای رد این ازدواج ارائه می دهند:
   • عدم تسلط مصعب: استدلال می شود که مصعب بن زبیر در آن زمان (کارگزار برادرش در بصره)، تسلطی بر حجاز و مدینه نداشته تا بتواند امام سجاد (ع) را وادار به چنین ازدواجی کند.
   • عدم همخوانی با شأن اهل بیت (ع): بسیاری معتقدند که شأن و منزلت حضرت سکینه (ع)، دختر امام حسین (ع) و نوه رسول اکرم (ص)، با ازدواج با فردی چون مصعب بن زبیر که درگیر منازعات سیاسی و جنگ با اهل بیت بود، همخوانی ندارد.
   • تحریفات تاریخی و خلط اسامی: احتمال می دهند که این روایات ناشی از تحریفات، اشتباه در اسامی مشابه (مانند سکینه دیگری) یا با انگیزه های سیاسی بوده تا به خاندان زبیر وجهه مذهبی ببخشند.
   • عدم رضایت قلبی: حتی در صورت پذیرش وقوع ازدواج، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این پیوند از روی رضایت حضرت سکینه (ع) نبوده است. نقل قول هایی از اطرافیان مصعب، حاکی از عدم رغبت حضرت سکینه به این ازدواج است.

اهمیت این بخش در آن است که با تفکیک واضح میان ناریه همسر مختار و حضرت سکینه دختر امام حسین (ع)، از هرگونه سوءتفاهم جلوگیری شود. پاسخ صریح به سؤال اصلی مقاله این است که ناریه با مصعب ازدواج نکرد. اما برای رفع ابهاماتی که به دلیل وجود نام «سکینه» در روایات ازدواج با مصعب مطرح می شود، این توضیح ضروری بود تا مشخص شود که این ازدواج – اگر هم اتفاق افتاده باشد – به بانوی دیگری نسبت داده می شود و نه ناریه (ام ثابت). این تمایز قائل شدن بین این دو شخصیت و روایات تاریخی مربوط به هر یک، برای درک دقیق وقایع آن دوران حیاتی است.

درس های تاریخ: اهمیت دقت در منابع و تفاوت سرنوشت ها

مطالعه دقیق وقایع تاریخی، به ویژه در دوره های حساس و پرآشوب، بیش از آنکه صرفاً به جمع آوری اطلاعات بپردازد، فرصتی برای تأمل در پویایی های اجتماعی، سیاسی و اعتقادی گذشته فراهم می آورد. سرنوشت متضاد ناریه و عمره، دو همسر مختار ثقفی، در مواجهه با مصعب بن زبیر، یکی از این درس های آموزنده است که اهمیت مراجعه به منابع معتبر و اجتناب از شایعات و روایات بی اساس را بیش از پیش آشکار می سازد.

اهمیت مراجعه به منابع معتبر:

روایت های تاریخی، به خصوص درباره شخصیت های کمتر شناخته شده، گاهی دچار تحریف یا خلط مبحث می شوند. همان طور که در مورد ازدواج با مصعب بن زبیر، ابهام میان ناریه و حضرت سکینه (ع) مشاهده شد، لزوم تحقیق از منابع دست اول و ثانویه موثق بیش از پیش نمایان می گردد. منابعی مانند «مروج الذهب» مسعودی، «الکامل فی التاریخ» ابن اثیر، و «تاریخ طبری» از جمله کتبی هستند که می توانند در راستای راستی آزمایی رویدادها راهگشا باشند. تکیه بر این منابع، پژوهشگران و علاقه مندان را از افتادن در دام روایت های ضعیف و غیرمستند نجات می دهد و به آن ها کمک می کند تا تصویری واقع بینانه و دقیق از گذشته به دست آورند.

درس های برگرفته از شجاعت و وفاداری عمره:

سرنوشت عمره دختر نعمان بن بشیر، نمادی از شجاعت، وفاداری و پایداری بر عقیده در برابر فشارهای سیاسی و تهدید به مرگ است. او با اینکه از یک خانواده با پیشینه سیاسی متفاوت با مختار می آمد، اما اعتقادات علوی خود را حفظ کرد و حاضر شد در راه آن جان فدا کند. واکنش او به درخواست مصعب، تجسمی از ایمان راسخ و وفاداری به اهل بیت (ع) و آرمان خونخواهی شهدای کربلا بود. این درس، بیانگر آن است که ارزش های والای انسانی، فراتر از تعلقات خونی و فشارهای بیرونی، می توانند راهنمای عمل افراد باشند. ایستادگی عمره در برابر ظلم، به عنوان یک الگو برای نسل های بعدی باقی ماند و نشان داد که چگونه یک زن می تواند با شهامت و اعتقاد راسخ، مسیر تاریخ را متأثر سازد. شخصیت عمره، با وجود محدودیت های اجتماعی و سیاسی زنان در آن دوران، به عنوان بانویی ادیب، با ایمان و تاثیرگذار مطرح می شود که نقش او در پناه دادن به مسلم بن عقیل نیز از برجستگی های دیگر زندگی اوست.

شرایط دشوار و انتخاب های ناریه:

در مقابل، واکنش ناریه (ام ثابت) را می توان از جنبه ای دیگر، یعنی هوشمندی و درایت در مواجهه با شرایط طاقت فرسا، بررسی کرد. پاسخ او به مصعب، گرچه از روی تقیه و برای حفظ جان بود، اما نشانگر واقع بینی و تمایل به بقا در برابر قدرت مطلق حاکم است. او در آن موقعیت حساس، با انتخاب کلماتی محتاطانه، توانست خود را از مهلکه برهاند و به آزادی دست یابد. این رویداد، بازتابی از شرایط دشوار و انتخاب های پیچیده ای است که افراد در دوران حکومت های مستبد و ناآرام با آن مواجه بوده اند. سرنوشت مبهم ناریه پس از آزادی، خود حامل پیامی از خروج او از صحنه پرمخاطره سیاست و ورود به زندگی عادی یا انزواست.

این وقایع، به طور کلی درک عمیق تری از حوادث پس از عاشورا، قیام مختار ثقفی و رویارویی قدرت های مختلف ارائه می دهد. شناخت دقیق و تفصیلی این جزئیات، نه تنها به روشن شدن ابهامات تاریخی کمک می کند، بلکه به مخاطبان امکان می دهد تا با دیدی جامع تر به تاریخ بنگرند و از آن درس بگیرند. مطالعه سرگذشت زنان در تاریخ اسلام، از جمله ناریه و عمره، ابعاد پنهان و کمتر دیده شده ای از نقش آفرینی ها و مبارزات این قشر در جوامع گذشته را آشکار می سازد و به ما می آموزد که چگونه وفاداری، شجاعت، درایت و ایمان، می توانند در مسیر پرپیچ و خم تاریخ، سرنوشت ساز شوند.

نتیجه گیری نهایی: پاسخ قطعی به سوال

در پایان این بررسی جامع و مستند به منابع تاریخی، می توانیم پاسخ قطعی و روشنی به پرسش محوری «آیا ناریه با مصعب ازدواج کرد؟» ارائه دهیم. بر اساس آنچه در منابع معتبر تاریخی، از جمله «مروج الذهب» مسعودی، آمده است، ناریه (ام ثابت) همسر مختار ثقفی، پس از شکست قیام مختار و در رویارویی با مصعب بن زبیر، با او ازدواج نکرد. ناریه با اتخاذ موضعی محتاطانه و تبرّی ظاهری از مختار، توانست جان خود را نجات داده و به دستور مصعب آزاد شود. سرنوشت او پس از این آزادی، در اغلب منابع تاریخی، در هاله ای از ابهام باقی مانده است.

این مقاله همچنین به تفکیک ابهامات تاریخی پرداخت تا سوءتفاهم رایج میان ناریه و حضرت سکینه (ع) را روشن کند. تأکید شد که روایات مربوط به ازدواج با مصعب بن زبیر، در صورت صحت، مربوط به حضرت سکینه (ع) دختر امام حسین (ع) است که خود موضوعی با اختلافات تاریخی فراوان است و نه ناریه همسر مختار.

در مقابل سرنوشت ناریه، به بررسی مفصل سرنوشت دیگر همسر مختار، عمره دختر نعمان بن بشیر، پرداختیم. عمره با شجاعت و وفاداری بی نظیر به اعتقادات و مختار، از تبری جستن خودداری کرد و در نهایت بین کوفه و حیره به شهادت رسید. داستان او نمادی از ایستادگی بر ایمان و فداکاری است که در تاریخ اسلام به نیکی یاد شده است.

این دو سرنوشت متضاد، نه تنها به روشنی به سؤال اصلی پاسخ می دهند، بلکه درس های مهمی درباره وفاداری، شجاعت، درایت و پیچیدگی های سیاسی و اجتماعی آن دوران را به ما می آموزند. مراجعه به منابع دست اول و تحلیل دقیق آن ها، کلید فهم رویدادهایی است که می توانند در ظاهر مبهم یا تحریف شده به نظر برسند. امید است این تحلیل، به افزایش دانش تاریخی مخاطبان و رفع ابهامات پیرامون شخصیت های برجسته آن دوره کمک کرده باشد. مطالعه بیشتر در زمینه قیام مختار ثقفی و زنان در تاریخ اسلام، افق های تازه ای را برای علاقه مندان به تاریخ خواهد گشود.

سوالات متداول

آیا ناریه در سریال مختارنامه با مصعب ازدواج کرد؟

در سریال مختارنامه به صراحت به ازدواج ناریه با مصعب اشاره ای نمی شود. این سریال نیز عمدتاً بر اساس منابع تاریخی عمل کرده و سرنوشت ناریه پس از آزادی در آن مبهم باقی می ماند، همان طور که در تاریخ است.

ام ثابت همسر مختار با ناریه تفاوتی دارد؟

خیر، «ام ثابت» و «ناریه» دو نام برای یک شخص واحد هستند. در منابع تاریخی، او اغلب با کنیه «ام ثابت» و با نام «ناریه دختر سمره بن جندب» از همسران مختار ثقفی شناخته می شود.

چرا مصعب بن زبیر از همسران مختار خواست از او تبری جویند؟

مصعب بن زبیر با این درخواست، قصد داشت ضمن تحقیر مختار و یارانش، مشروعیت قیام او را زیر سؤال ببرد و وفاداری جامعه را به حکومت خویش تثبیت کند. این یک اقدام سیاسی برای اعلام پیروزی و اقتدار بود.

آیا عمره دختر نعمان بن بشیر هم با مصعب بن زبیر ازدواج کرد؟

خیر، عمره دختر نعمان بن بشیر نه تنها با مصعب ازدواج نکرد، بلکه به دلیل وفاداری به مختار و اهل بیت (ع) و امتناع از تبری، به دستور مصعب بن زبیر به شهادت رسید.