دفع چشم زخم با سرب واقعیت است یا خرافه؟ بررسی حقیقت و تاریخچه این عمل

آیا دفع چشم زخم با سرب واقعیت دارد یا صرفاً یک باور قدیمی و خرافه است؟ این سؤال، ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است. این مقاله به بررسی عمیق و همه‌جانبه این عمل از دو منظر علمی و شرعی می‌پردازد تا روشنگر ابهامات موجود باشد.

در کنار آموزه‌های دینی که به واقعیت چشم زخم اشاره دارند، باورها و اعمال خرافی متعددی نیز در طول تاریخ شکل گرفته‌اند که یکی از رایج‌ترین و بحث‌برانگیزترین آن‌ها، استفاده از سرب برای دفع اثرات سوء چشم نظر است. آیا ریختن سرب داغ در آب و تعبیر اشکال حاصل از آن می‌تواند واقعاً چشم زخم را دفع کند؟ آیا این عمل مبنای علمی یا پشتوانه شرعی دارد؟ برای یافتن پاسخ‌های مستند و قابل‌اعتماد، لازم است به تحلیل دقیق این پدیده از زوایای مختلف بپردازیم.

بررسی دفع چشم زخم با سرب

در بسیاری از فرهنگ‌ها، عملی به نام دفع کردن چشم زخم با استفاده از سرب رواج دارد. در این آیین، سرب را ذوب کرده و سپس آن را در ظرف آبی که بالای سر فرد چشم خورده قرار دارد، می‌ریزند. اشکال حاصل از سرد شدن سرب در آب، سپس تعبیر می‌شوند و گفته می‌شود که نشان‌دهنده نوع و شدت چشم زخم است. اما این عمل تا چه حد واقعیت دارد؟

حکم شرعی استفاده از روش سرب

از منظر شرع مقدس اسلام، این عمل فاقد هرگونه مبنای شرعی و صحیح است و از مصادیق خرافات و گاهی شعوذه و شرک خفی به شمار می‌رود. دلایل متعددی برای تحریم این عمل وجود دارد.

• عدم وجود دلیل شرعی: هیچ آیه یا حدیث معتبری در قرآن و سنت، این عمل را برای دفع چشم زخم تأیید نکرده است. تمامی روش‌های دفع چشم زخم که در اسلام توصیه شده‌اند، مانند خواندن چهار قل برای چشم زخم شامل توکل بر خداوند، تلاوت قرآن، خواندن ادعیه و اذکار مأثوره و انجام اعمال نیک است.
• شرک خفی: اعتقاد به اینکه یک ماده مادی مانند سرب می‌تواند به خودی خود یا از طریق عملی خاص، بلایی را دفع کند، نوعی شرک خفی محسوب می‌شود. در اسلام، تنها خداوند قادر مطلق و دفع‌کننده بلایا است و توسل به غیر او برای رفع مشکلات، مغایر با توحید است.
• شعوذه و رمالی: بسیاری از افرادی که اقدام به انجام این عمل می‌کنند، رمال‌ها و دعانویسانی هستند که با سوءاستفاده از باورهای مردم، از طریق تعبیر اشکال سرب و نوشتن دعاها، کسب درآمد می‌کنند. این اعمال نه تنها فاقد اعتبار دینی هستند، بلکه از مصادیق کلاهبرداری و شیادی به شمار می‌روند.

علما و مراجع تقلید نیز به صراحت بر بطلان و حرمت اینگونه اعمال تأکید کرده و آن‌ها را از خرافات جاهلانه دانسته‌اند.

تفسیر علمی پدیده دفع چشم زخم با سرب

از دیدگاه علمی، پدیده سرد شدن سرب در آب کاملاً قابل توضیح و فاقد هرگونه جنبه ماورایی است. سرب عنصری با نقطه ذوب نسبتاً پایین (۳۲۷.۵ درجه سانتی‌گراد) و چگالی بالا است. هنگامی که سرب مذاب در آب سرد ریخته می‌شود، به دلیل اختلاف دمای زیاد و کشش سطحی آب، به سرعت منجمد شده و اشکال نامنظم و تصادفی به خود می‌گیرد. این اشکال صرفاً نتیجه قوانین فیزیک و شیمی، به ویژه پدیده انجماد سریع، هستند و هیچ معنای پنهان یا ارتباطی با “انرژی منفی” یا “چشم زخم” ندارند.

اعتقاد به دفع چشم زخم با سرب نه تنها مبنای علمی ندارد، بلکه از منظر شرعی نیز عملی نامشروع و خرافی محسوب می‌شود که با توکل بر خداوند متعال در تضاد است.

تاریخچه و چگونگی اجرای این مراسم

قدمت استفاده از سرب یا فلزات دیگر برای دفع انرژی منفی چشم زخم به دوران باستان باز می‌گردد. در فرهنگ‌های مختلف، از جمله در خاورمیانه و شمال آفریقا، این رسم با آداب و رسوم گوناگون انجام می‌شده است. شیوه کار معمولاً به این صورت است که قطعه‌ای سرب را حرارت می‌دهند تا ذوب شود. سپس فردی که قرار است چشم زخم از او دفع شود، ظرف آبی را بالای سر خود نگه می‌دارد و فرد دیگری سرب مذاب را ناگهان داخل آب می‌ریزد.

سرب با ورود به آب سرد، به سرعت منجمد شده و اشکال نامنظمی به خود می‌گیرد. افرادی که به این کار باور دارند، با توجه به شکل‌های ایجاد شده، سعی می‌کنند نوع مشکل یا فردی که چشم زخم زده است را تشخیص دهند.

سوالات متداول

آیا چشم زخم و حسد حقیقت دارند؟
بله، در آموزه‌های اسلامی به حقیقت چشم زخم و حسد اشاره شده است و روایات متعددی نیز بر تأثیر آن تأکید دارند، اما نحوه تأثیرگذاری آن در حد علم بشر نیست.

علائم اصلی ابتلا به چشم زخم یا حسد چیست؟
علائم و نشانه‌های چشم زخم در بزرگسالی شامل کسالت ناگهانی، بی‌حالی، مشکلات بی‌دلیل در امور زندگی، یا ضعف عمومی باشد، اما این علائم ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشند و باید با وسواس و ترس همراه نشوند.

چه دعاهایی برای دفع چشم زخم توصیه می‌شود؟
تلاوت آیت الکرسی، چهار قل، سوره قلم (آیات ۵۱ و ۵۲)، گفتن ذکر “ماشاءالله لا قوة الا بالله” و استفاده از حرز  امام جواد (ع) از جمله دعاهای مؤثر برای دفع چشم زخم است.

نتیجه‌گیری

با بررسی ابعاد علمی و شرعی، می‌توان به این نتیجه رسید که دفع چشم زخم با سرب، یک خرافه بی‌اساس است و هیچ‌گونه پشتوانه علمی یا دینی معتبری ندارد. در حالی که آموزه‌های اسلامی بر حقیقت چشم زخم و حسد تأکید می‌کنند، راه‌های مقابله با آن را به وضوح در قالب توکل بر خداوند، تلاوت قرآن، دعا و اذکار مأثوره و رقیه شرعی بیان کرده‌اند. از سوی دیگر، علم نوین نیز پدیده ذوب و انجماد سرب در آب را صرفاً یک واکنش فیزیکی و شیمیایی طبیعی می‌داند که هیچ ارتباطی با دفع انرژی‌های منفی یا تأثیرات ماورایی ندارد.