قانون اصلاح سهم الارث زوجه

آخرین به روز رسانی: 06/07/1404

خواندن این مطلب 14 دقیقه زمان میبرد

قانون اصلاح سهم الارث زوجه

قانون اصلاح سهم الارث زوجه، سهم زن را از اموال متوفی به طور قابل توجهی تغییر داد و حق ارث از قیمت عرصه و اعیان را برای او تثبیت کرد. این اصلاحیه، که در سال ۱۳۸۷ تصویب و در سال ۱۳۸۸ لازم الاجرا شد، گام مهمی در جهت احقاق حقوق مالی زنان پس از فوت همسرشان محسوب می شود.

موضوع ارث و میراث، به دلیل تأثیر مستقیم بر زندگی افراد و جنبه های مالی و عاطفی آن، همواره از حساسیت های بالایی برخوردار بوده است. در طول تاریخ، قوانین مربوط به ارث، به ویژه در خصوص حقوق زنان، دستخوش تغییر و تحولاتی شده اند تا با تحولات اجتماعی و نیازهای جامعه همسو شوند. یکی از مهم ترین این تحولات در نظام حقوقی ایران، «قانون اصلاح سهم الارث زوجه» است که با هدف رفع ابهامات و کاستی های قانون سابق و احقاق حقوق بیشتر زن از ماترک همسر متوفی، به تصویب رسید. این اصلاحیه، تغییرات عمده ای را در مواد قانونی مرتبط با ارث زوجه ایجاد کرد و دیدگاه های سنتی را در این حوزه متحول ساخت. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و تحلیلی در خصوص این قانون، تشریح جزئیات، نکات کلیدی و گام های عملی برای مطالبه و پیگیری سهم الارث زوجه است تا تمامی افراد ذینفع، از بیوه ها و سایر وراث گرفته تا متخصصان حقوقی، بتوانند درک دقیقی از این حقوق قانونی پیدا کنند.

درک پیشینه: سهم الارث زوجه قبل از اصلاحیه (قانون سابق)

پیش از تصویب قانون اصلاح سهم الارث زوجه در سال ۱۳۸۷، مقررات مربوط به ارث بردن زن از همسر متوفی در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، چالش ها و انتقاداتی را به همراه داشت. این مقررات، به ویژه در رابطه با اموال غیرمنقول، سهم زوجه را محدود و در مواردی منجر به تضییع حقوق وی می شد.

ماده ۹۴۶ قانون مدنی پیش از اصلاح

مطابق ماده ۹۴۶ قانون مدنی قبل از اصلاحیه، زن (زوجه) تنها از «عین اموال منقول» و «قیمت ابنیه و اشجار» ارث می برد. این بدین معنا بود که اگر متوفی دارای اموال غیرمنقولی مانند زمین، خانه، مغازه یا باغ بود، زن تنها از ارزش یا قیمت ساختمان ها و درختانی که روی آن زمین قرار داشتند، سهم می برد و از «عین زمین» (عرصه) هیچ سهمی نداشت. به عبارت دیگر، مالکیت زمین به سایر وراث تعلق می گرفت و زن حق مالکیتی بر آن پیدا نمی کرد. این محدودیت، در موارد زیادی مشکلات عملی و حقوقی فراوانی را برای زنان بیوه ایجاد می کرد.

ماده ۹۴۷ و ۹۴۸ قانون مدنی پیش از اصلاح

ماده ۹۴۷ قانون مدنی در آن زمان بیان می داشت که زوجه از قیمت ابنیه و اشجار ارث می برد و نه از عین آن ها و طرز تقویم آن این است که ابنیه و اشجار با فرض استحقاق بقاء در زمین، بدون اجرت المثل، تقویم می شود. این ماده نحوه محاسبه قیمت را مشخص می کرد. ماده ۹۴۸ قانون مدنی نیز به این مسئله اشاره داشت که اگر ورثه از پرداخت قیمت ابنیه و اشجار یا در صورت عدم تمایل به فروش آن ها خودداری کنند، زوجه می تواند حق خود را از عین آن ها استیفا نماید. هرچند این ماده راهکاری برای استیفای حق زن ارائه می داد، اما اصل مشکل یعنی عدم ارث بردن از عین زمین همچنان باقی بود.

چالش ها و انتقادات به قانون سابق

قانون سابق با چالش ها و انتقادات جدی روبرو بود که مهم ترین آن ها شامل موارد زیر است:

عدم عدالت نسبی: بسیاری از حقوق دانان و فعالان حقوق زنان معتقد بودند که محرومیت زن از عین زمین، با اصول عدالت و برابری نسبی در ارث منافات دارد و منجر به تضییع حقوق زنانی می شود که سال ها در زندگی مشترک در کنار همسر خود بوده اند.
مشکلات اجرایی: تقویم و قیمت گذاری ابنیه و اشجار بدون احتساب ارزش زمین، در عمل بسیار دشوار و پیچیده بود و اغلب منجر به اختلافات و دعاوی طولانی بین ورثه می شد. تعیین قیمت عادلانه برای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن ارزش زمین زیر آن، از نظر منطقی و عملی با مشکل مواجه بود.
تلاش برای همسویی با فقه پویاتر: با گذر زمان و تغییر دیدگاه های فقهی، برخی فقها نیز به این نتیجه رسیدند که تفسیری پویاتر از منابع فقهی می تواند راه را برای اصلاح این ماده و افزایش سهم الارث زوجه باز کند.

تأثیر عملی قانون سابق

برای درک بهتر، یک مثال ساده می تواند تأثیر عملی قانون سابق را روشن کند: فرض کنید متوفی یک خانه شامل عرصه (زمین) و اعیان (ساختمان) به ارزش ۱۰ میلیارد تومان داشت که ۳ میلیارد تومان آن ارزش زمین و ۷ میلیارد تومان آن ارزش ساختمان بود. طبق قانون سابق، زوجه در صورت فرزنددار بودن، تنها ۱/۸ از ۷ میلیارد تومان (یعنی ۸۷۵ میلیون تومان) را به ارث می برد و از ۳ میلیارد تومان ارزش زمین هیچ سهمی نداشت. این موضوع نه تنها از نظر مالی، بلکه از نظر احساس مالکیت و جایگاه زن در خانواده پس از فوت همسر، تبعات منفی زیادی داشت.

این چالش ها و نیاز به یک رویکرد عادلانه تر، زمینه را برای بازنگری و اصلاح مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی فراهم آورد.

قانون اصلاحی سهم الارث زوجه: تغییرات کلیدی (ماده ۹۴۶، ۹۴۷، ۹۴۸ قانون مدنی اصلاحی)

در راستای رفع کاستی ها و ابهامات قانون پیشین، و همچنین برای احقاق حقوق مالی بیشتر زوجه، قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ دستخوش اصلاحاتی مهم در خصوص سهم الارث زن از همسر متوفی شد. این اصلاحات، به ویژه در مواد ۹۴۶ و ۹۴۸، گامی بلند در جهت تأمین عدالت نسبی و تسهیل فرآیند تقسیم ترکه برای زوجه بود.

تاریخ تصویب و لازم الاجرا شدن

تصویب در مجلس شورای اسلامی: این اصلاحات در تاریخ ۶ بهمن ۱۳۸۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
تاریخ لازم الاجرا شدن: پس از طی مراحل قانونی و تأیید شورای نگهبان، این قانون در تاریخ ۷ فروردین ۱۳۸۸ لازم الاجرا گردید.

ملاک زمان فوت متوفی

یکی از نکات بنیادین و بسیار مهم در اجرای این قانون، تعیین ملاک زمان اعمال قانون جدید است. نظریه مشورتی شماره ۳۶۸-۱/۷-۸۸ مورخ ۳ خرداد ۱۳۸۸ اداره کل امور حقوقی و اسناد قوه قضاییه به روشنی تأکید دارد که تاریخ فوت متوفی، ملاک اعمال قانون جدید است و نه تاریخ صدور گواهی انحصار وراثت یا تقسیم ترکه. این به معنای آن است که اگر فردی قبل از تاریخ ۷ فروردین ۱۳۸۸ فوت کرده باشد، سهم الارث زوجه بر اساس قانون سابق محاسبه می شود، حتی اگر فرآیند انحصار وراثت پس از این تاریخ انجام شود. اما اگر فوت متوفی از تاریخ ۷ فروردین ۱۳۸۸ به بعد باشد، قانون جدید بر آن حاکم خواهد بود. این تفکیک زمانی برای جلوگیری از ایجاد ابهام و حفظ اصول عطف به ماسبق نشدن قوانین ضروری است.

بر اساس نظریه مشورتی قوه قضاییه، ملاک اعمال قانون جدید سهم الارث زوجه، تاریخ فوت متوفی است و نه زمان صدور گواهی انحصار وراثت. این اصل، ضامن اجرای صحیح قوانین در گذر زمان است.

ماده ۹۴۶ اصلاحی: قاعده عمومی ارث بردن زوجه از تمامی اموال

ماده ۹۴۶ قانون مدنی اصلاحی تصریح می کند: زوجه از تمام اموال زوج ارث می برد. این جمله، بنیان تغییرات اساسی را تشکیل می دهد. عبارت تمام اموال شامل هر دو دسته اموال منقول (مانند خودرو، پول نقد، حساب بانکی، سهام، اثاثیه منزل) و اموال غیرمنقول (مانند زمین، خانه، آپارتمان، باغ، مغازه) می شود. اما نحوه ارث بردن از این دو دسته اموال، با تفاوت هایی همراه است که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

سهم الارث زوجه در صورت داشتن فرزند از متوفی

اگر زوج متوفی دارای فرزند (یا نوه و نتیجه) باشد، سهم الارث زوجه به شرح زیر است:

یک هشتم (۱/۸) از عین اموال منقول: یعنی زوجه مستقیماً مالک ۱/۸ از هر یک از اموال منقول متوفی می شود.
یک هشتم (۱/۸) از قیمت اموال غیرمنقول (شامل هم عرصه و هم اعیان): این مهم ترین تغییر است. زن دیگر از عین زمین ارث نمی برد، اما از قیمت کل زمین و ساختمان (عرصه و اعیان) سهم می برد. این قیمت توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می شود.

مثال دقیق برای زوجه دارای فرزند:

فرض کنید آقای احمدی فوت کرده و دارای یک همسر و دو فرزند است. اموال او شامل:

یک دستگاه خودرو: ۴۰۰ میلیون تومان (مال منقول)
حساب بانکی: ۱۰۰ میلیون تومان (مال منقول)
یک خانه (عرصه و اعیان): ۳ میلیارد تومان (مال غیرمنقول)
یک قطعه زمین کشاورزی: ۱ میلیارد تومان (مال غیرمنقول)

ابتدا، دیون متوفی (مانند مهریه، نفقه معوقه، بدهی ها) و هزینه های کفن و دفن از کل ترکه کسر می شود. سپس باقی مانده تقسیم می شود. فرض می کنیم پس از کسر دیون، ترکه خالص همین ارقام فوق باشد:

محاسبه سهم زوجه:

از اموال منقول:
- خودرو: ۱/۸ از ۴۰۰ میلیون = ۵۰ میلیون تومان
- حساب بانکی: ۱/۸ از ۱۰۰ میلیون = ۱۲.۵ میلیون تومان
مجموع سهم از منقول: ۶۲.۵ میلیون تومان
از اموال غیرمنقول (قیمت):
- خانه: ۱/۸ از ۳ میلیارد = ۳۷۵ میلیون تومان
- زمین کشاورزی: ۱/۸ از ۱ میلیارد = ۱۲۵ میلیون تومان
مجموع سهم از غیرمنقول (قیمت): ۵۰۰ میلیون تومان

کل سهم الارث زوجه: ۶۲.۵ میلیون + ۵۰۰ میلیون = ۵۶۲.۵ میلیون تومان. این مبلغ باید توسط سایر ورثه به زوجه پرداخت شود. اگر وراث از پرداخت امتناع کنند، ماده ۹۴۸ اصلاحی وارد عمل می شود.

سهم الارث زوجه در صورت نداشتن فرزند از متوفی

اگر زوج متوفی دارای هیچ فرزند یا نوه و نتیجه ای نباشد، سهم الارث زوجه به شرح زیر است:

یک چهارم (۱/۴) از عین اموال منقول.
یک چهارم (۱/۴) از قیمت اموال غیرمنقول (شامل هم عرصه و هم اعیان).

مثال دقیق برای زوجه بدون فرزند:

فرض کنید خانم سارا فوت کرده و دارای یک همسر است و فرزندی ندارد. اموال او شامل:

مبلمان و لوازم منزل: ۲۰۰ میلیون تومان (مال منقول)
یک قطعه طلا و جواهر: ۳۰۰ میلیون تومان (مال منقول)
یک آپارتمان مسکونی (عرصه و اعیان): ۲ میلیارد تومان (مال غیرمنقول)

پس از کسر دیون، ترکه خالص همین ارقام فوق باشد:

محاسبه سهم زوجه:

از اموال منقول:
- مبلمان: ۱/۴ از ۲۰۰ میلیون = ۵۰ میلیون تومان
- طلا: ۱/۴ از ۳۰۰ میلیون = ۷۵ میلیون تومان
مجموع سهم از منقول: ۱۲۵ میلیون تومان
از اموال غیرمنقول (قیمت):
- آپارتمان: ۱/۴ از ۲ میلیارد = ۵۰۰ میلیون تومان
مجموع سهم از غیرمنقول (قیمت): ۵۰۰ میلیون تومان

کل سهم الارث زوجه: ۱۲۵ میلیون + ۵۰۰ میلیون = ۶۲۵ میلیون تومان. این مبلغ باید توسط سایر ورثه به زوجه پرداخت شود.

ماده ۹۴۸ اصلاحی: حق استیفاء از عین اموال (تضمین حقوق زوجه)

این ماده برای تضمین حقوق زوجه، مکملی بر ماده ۹۴۶ است. ماده ۹۴۸ اصلاحی قانون مدنی بیان می دارد: هرگاه ورثه از اداء قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان امتناع نمایند، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء کند. این ماده اهمیت بالایی دارد؛ زیرا در صورت عدم پرداخت سهم زن از قیمت اموال غیرمنقول توسط سایر ورثه، زن حق دارد سهم خود را مستقیماً از عین آن اموال (مثلاً از خود زمین یا ساختمان) برداشت کند. این حق، مانع از تضییع حقوق زوجه در صورت عدم همکاری یا ناتوانی ورثه در پرداخت وجه می شود و به زن اهرمی قانونی برای دریافت حق خود می دهد.

ابهامات، نکات کلیدی و سوالات متداول پیرامون اصلاحیه

با وجود اصلاحات صورت گرفته در قانون سهم الارث زوجه، همچنان برخی نکات کلیدی و ابهامات رایج وجود دارد که بررسی آن ها برای درک جامع این موضوع ضروری است. این بخش به تفصیل به این موارد می پردازد.

تعدد زوجات: تقسیم سهم در صورت وجود چند همسر دائمی

در صورتی که متوفی دارای چند همسر دائمی باشد، سهم الارث زوجه (۱/۸ یا ۱/۴) که در قانون تعیین شده است، به صورت مساوی بین تمامی همسران دائمی تقسیم می شود. به عنوان مثال، اگر متوفی دو همسر دائمی و فرزند داشته باشد، سهم ۱/۸ کل ترکه بین این دو همسر به تساوی تقسیم شده و هر یک ۱/۱۶ از کل را به ارث می برند. وجود عقد موقت (صیغه) حق ارث ایجاد نمی کند و تنها همسر دائمی مشمول قانون ارث می شود.

مهریه و نفقه معوقه: جایگاه آن ها در مقابل سهم الارث

مهریه و نفقه معوقه (نفقه ای که پرداخت آن بر عهده زوج بوده و پرداخت نشده است)، به عنوان دیون ممتاز بر سهم الارث زوجه و سایر وراث، مقدم هستند. این بدین معناست که قبل از تقسیم ترکه و تعیین سهم هر یک از وراث، ابتدا باید تمامی دیون و بدهی های متوفی، از جمله مهریه و نفقه معوقه همسر، از کل اموال متوفی پرداخت شود. تنها پس از کسر و پرداخت این دیون است که باقی مانده اموال (ترکه خالص) بر اساس قانون ارث بین ورثه تقسیم می گردد. بنابراین، مهریه زن از ترکه کسر نمی شود، بلکه پیش از تقسیم ارث، پرداخت می گردد و پس از آن، زن سهم الارث خود را نیز دریافت می کند.

موانع ارث برای زوجه

زوجه نیز مانند سایر وراث، مشمول موانع عمومی ارث می شود. مهم ترین موانع ارث شامل موارد زیر است:

قتل عمد: اگر زوجه به عمد همسر خود را به قتل برساند، از او ارث نمی برد.
کفر: اگر یکی از زوجین کافر و دیگری مسلمان باشد، کافر از مسلمان ارث نمی برد.
لعان: در صورتی که زوجین از طریق لعان از یکدیگر جدا شوند، بین آن ها رابطه توارثی از بین می رود.
ارتداد: اگر زوجه مرتد شود، حق ارث بردن از همسرش را از دست می دهد.

نقش کارشناس رسمی دادگستری در تقویم اموال غیرمنقول

از آنجا که سهم الارث زوجه از اموال غیرمنقول بر اساس «قیمت» آن اموال تعیین می شود (نه عین)، نقش کارشناس رسمی دادگستری بسیار حیاتی است. این کارشناسان با تخصص خود، ارزش واقعی اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان) را بر اساس نرخ روز و سایر فاکتورهای مؤثر بر قیمت گذاری تعیین می کنند. گزارش کارشناسی، مبنای اصلی برای محاسبه سهم زوجه از این دسته از اموال خواهد بود.

مفهوم فرزند در تقسیم سهم الارث زوجه

مفهوم فرزند در اینجا، شامل فرزندان بلاواسطه (دختر و پسر متوفی) و در صورت فقدان آن ها، نوادگان (فرزندانِ فرزندان) و سپس نتیجه ها (فرزندانِ نوادگان) می شود. به عبارت دیگر، وجود هر یک از افراد طبقه اول و درجه اول وراثت، سهم الارث زوجه را به یک هشتم تقلیل می دهد. حضور هر یک از این افراد، مانع از انتقال نوبت به طبقه بعدی می شود.

فرزندخوانده و ارث

بر اساس قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران، فرزندخوانده از متوفی ارث نمی برد. رابطه فرزندخواندگی، رابطه نسبی محسوب نمی شود و تنها در صورت وجود وصیت نامه از جانب متوفی (تا یک سوم از اموال) و یا صلح عمری، فرزندخوانده می تواند از اموال متوفی بهره مند شود.

وصیت میت و تأثیر آن بر سهم الارث زوجه

متوفی می تواند تا یک سوم (ثلث) از اموال خود را از طریق وصیت نامه برای هر فردی (حتی غیروارث) وصیت کند. این وصیت تا یک سوم نافذ است و سایر وراث نمی توانند مانع اجرای آن شوند. اگر وصیت بیش از ثلث اموال باشد، تنفیذ آن منوط به رضایت وراث است. وصیت متوفی بر سهم الارث زوجه تأثیری مستقیم ندارد، بلکه از کل ترکه قبل از تقسیم بین ورثه (و بعد از کسر دیون)، میزان ثلث جدا شده و مطابق وصیت عمل می شود. سپس باقیمانده ترکه بین وراث از جمله زوجه تقسیم می گردد.

گام های عملی برای مطالبه و پیگیری سهم الارث زوجه

مطالبه و پیگیری سهم الارث زوجه، یک فرآیند حقوقی است که نیازمند دقت، آگاهی از قوانین و طی مراحل قانونی مشخصی است. آشنایی با این گام ها می تواند به زوجه در احقاق حقوق خود کمک شایانی کند.

۱. جمع آوری مدارک لازم

نخستین گام، جمع آوری تمامی اسناد و مدارک مورد نیاز برای اثبات رابطه زوجیت و فوت همسر است. این مدارک شامل موارد زیر می شود:

سند ازدواج رسمی: برای اثبات رابطه زوجیت دائمی.
گواهی فوت متوفی: صادر شده توسط اداره ثبت احوال.
شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمامی ورثه: برای احراز هویت و تعیین ذینفعان.
اسناد مالکیت اموال متوفی: شامل سند ملک، سند خودرو، گواهی سپرده بانکی، سهام و غیره.

۲. دریافت گواهی حصر وراثت

گواهی حصر وراثت، سندی رسمی است که تعداد وراث و نسبت آن ها با متوفی را مشخص می کند. این گواهی برای هرگونه اقدام حقوقی در خصوص ماترک (اموال به جای مانده از متوفی) ضروری است. برای دریافت این گواهی، باید فرم های مربوطه را تکمیل و به همراه مدارک لازم (مانند گواهی فوت، شناسنامه وراث، سند ازدواج) به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی مراجعه کرد. پس از طی مراحل قانونی و انتشار آگهی، این گواهی صادر می شود.

۳. تحریر و مهر و موم ترکه (در صورت لزوم)

در مواردی که نگرانی از مفقود شدن، تلف شدن یا تصرف غیرقانونی در اموال متوفی وجود دارد، یا بین وراث اختلاف نظر جدی بر سر دارایی ها هست، می توان درخواست «تحریر ترکه» و «مهر و موم ترکه» را مطرح کرد. تحریر ترکه به معنای صورت برداری دقیق از تمامی اموال، دیون و مطالبات متوفی است و مهر و موم ترکه نیز برای حفظ و جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به اموال تا زمان تعیین تکلیف نهایی انجام می شود. این اقدامات توسط مراجع قضایی صورت می گیرد و می تواند نقش مهمی در شناسایی و حفاظت از حقوق زوجه داشته باشد.

۴. مراجعه به مراجع قضایی و طرح دعوا

پس از دریافت گواهی حصر وراثت و در صورت عدم توافق بین ورثه برای تقسیم ترکه یا عدم پرداخت سهم الارث زوجه از قیمت اموال غیرمنقول، زوجه می تواند به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کرده و دعوای «تقسیم ترکه» یا «مطالبه سهم الارث» را طرح نماید. دادگاه صالح برای رسیدگی به امور مربوط به ارث و تقسیم ترکه، دادگاه عمومی حقوقی آخرین محل اقامت متوفی است. در این مرحله، دادگاه ممکن است از کارشناس رسمی دادگستری برای قیمت گذاری اموال غیرمنقول استفاده کند.

۵. اهمیت مشاوره و اخذ وکیل متخصص

پرونده های ارث و میراث به دلیل پیچیدگی های قانونی، نیاز به جمع آوری مستندات دقیق، مراحل دادرسی و احتمال بروز اختلافات، می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. بهره مندی از مشاوره وکلای متخصص در امور حسبی و ارث، نه تنها مسیر را برای زوجه هموارتر می کند، بلکه می تواند از تضییع حقوق وی جلوگیری کرده و او را در رسیدن به نتیجه مطلوب یاری رساند. یک وکیل مجرب می تواند در تمامی مراحل، از جمع آوری مدارک و ارائه دادخواست تا پیگیری در دادگاه و اجرای حکم، راهنمایی های لازم را ارائه دهد.

نتیجه گیری

قانون اصلاح سهم الارث زوجه، که در سال ۱۳۸۷ تصویب و از ۷ فروردین ۱۳۸۸ لازم الاجرا شد، نقطه عطفی در نظام حقوقی ایران به شمار می رود. این اصلاحیه، با تغییر ماده ۹۴۶ قانون مدنی، حق ارث زوجه را از «قیمت» عرصه (زمین) و اعیان (ساختمان) به رسمیت شناخت و نهایتاً با ماده ۹۴۸ اصلاحی، امکان استیفای حق از عین اموال را در صورت امتناع ورثه از پرداخت قیمت فراهم آورد. این تغییرات، گامی مهم در جهت تأمین عدالت مالی برای زنان بیوه و رفع چالش های قانون سابق محسوب می شود.

درک دقیق جزئیات این قانون، به ویژه در مورد تفاوت های سهم الارث با وجود یا عدم وجود فرزند، نحوه قیمت گذاری اموال غیرمنقول و زمان ملاک قرار گرفتن قانون، برای تمامی افراد درگیر در فرآیند انحصار وراثت و تقسیم ترکه ضروری است. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و فنی مربوط به این حوزه، از جمله لزوم تعیین قیمت توسط کارشناس رسمی و مسائل مربوط به مهریه و دیون، مشاوره با وکلای متخصص در امور ارث و میراث، نه تنها توصیه می شود بلکه برای جلوگیری از تضییع حقوق و طی صحیح فرآیندهای قانونی، اغلب ضروری است. آگاهی و اقدام به موقع، کلید احقاق حقوق در این مسیر است.

سوالات متداول

قانون جدید سهم الارث زنان از چه تاریخی لازم الاجرا شد و ملاک چیست؟

قانون جدید سهم الارث زنان در تاریخ ۶ بهمن ۱۳۸۷ تصویب و از ۷ فروردین ۱۳۸۸ لازم الاجرا شد. ملاک اعمال این قانون، تاریخ فوت متوفی است و نه تاریخ صدور گواهی حصر وراثت یا تقسیم ترکه.

آیا زن از عین زمین ارث می برد یا فقط از قیمت آن؟

بر اساس قانون اصلاحی، زن از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه (زمین) و اعیان (ساختمان) ارث می برد و نه از عین زمین. قیمت توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می شود.

سهم الارث زن در صورت داشتن فرزند از همسر فوت شده چقدر است؟

در صورت داشتن فرزند از همسر فوت شده، سهم الارث زن یک هشتم (۱/۸) از عین اموال منقول و یک هشتم (۱/۸) از قیمت اموال غیرمنقول (شامل عرصه و اعیان) است.

سهم الارث زن در صورت نداشتن فرزند از همسر فوت شده چقدر است؟

در صورت نداشتن فرزند از همسر فوت شده، سهم الارث زن یک چهارم (۱/۴) از عین اموال منقول و یک چهارم (۱/۴) از قیمت اموال غیرمنقول (شامل عرصه و اعیان) است.

اگر ورثه از پرداخت سهم قیمت اموال غیرمنقول زن امتناع کنند، زن چه حقوقی دارد؟

بر اساس ماده ۹۴۸ اصلاحی قانون مدنی، اگر ورثه از پرداخت قیمت اموال غیرمنقول امتناع کنند، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفا کند، یعنی سهم خود را مستقیماً از خود آن اموال دریافت نماید.

آیا مهریه از سهم الارث زن کسر می شود؟

خیر، مهریه و نفقه معوقه به عنوان دیون ممتاز، پیش از تقسیم ترکه و تعیین سهم الارث، از کل اموال متوفی پرداخت می شوند. زن پس از دریافت مهریه خود، سهم الارث قانونی اش را نیز دریافت خواهد کرد.