مالیات بر ارث در سال 1404

اگر به دنبال خدمات حسابداری برای مالیات بر ارث هستید در این مقاله با ما همراه باشید . مالیات بر ارث مبلغی است که وراث از اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی بر اساس قانون مالیات های مستقیم و نرخ های مصوب به دولت پرداخت می کنند. این مالیات پیش شرط انتقال رسمی مالکیت است.

زمانی که فردی فوت می کند، دارایی های وی به وراث منتقل می شود. این انتقال مالکیت در ایران مشمول نوعی مالیات مستقیم به نام مالیات بر ارث است. آگاهی از جزئیات این مالیات، شامل نرخ ها، معافیت  مالیاتی و مراحل اداری آن، برای وراث ضروری است تا بتوانند بدون مشکل قانونی و در زمان مقرر، امور مربوط به ترکه را انجام دهند. تغییرات احتمالی در قوانین و نرخ ها، به ویژه برای سال ۱۴۰۴، اهمیت اطلاع رسانی دقیق را دوچندان می کند.

بررسی قوانین مالیات بر ارث قدیم و جدید

قوانین مالیات بر ارث در طول زمان دستخوش تغییراتی شده اند. آخرین اصلاحات مهم مربوط به قانون مالیات های مستقیم است که از ابتدای سال ۱۳۹۵ اجرایی شد. این اصلاحات با هدف شفاف سازی و تسهیل فرآیندها صورت گرفتند و تفاوت های قابل توجهی با قانون قبلی دارند.

یکی از تفاوت های کلیدی، مهلت ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث بود که در قانون جدید از شش ماه به یک سال پس از فوت متوفی افزایش یافت. همچنین، در قانون جدید امکان ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات برای هر بخش از اموال به صورت جداگانه فراهم شده است، در حالی که در قانون قدیم نیاز به اظهارنامه جامع برای تمام دارایی ها بود.

تغییر مهم دیگر، عدم نیاز به پرداخت مالیات برای دریافت گواهی حصر وراثت در قانون جدید است که قبلاً الزامی بود. این تغییرات به منظور کاهش بوروکراسی و تسریع در امور وراث صورت پذیرفته اند. نرخ ها نیز در قانون جدید بازنگری شده اند تا تناسب بیشتری با ارزش واقعی اموال داشته باشند.

انواع مالیات ارث

مالیات بر ارث بر اساس نوع اموال به جا مانده از متوفی و همچنین طبقه وراث متفاوت محاسبه می شود. قانون مالیات های مستقیم وراث را به سه طبقه اصلی تقسیم می کند که نرخ مالیات بر ارث برای هر طبقه افزایش می یابد. این دسته بندی بر اساس نسبت قرابت با متوفی تعیین می شود.

طبقه اول شامل پدر، مادر، همسر، فرزند و نوه است و نزدیک ترین نسبت را دارند. طبقه دوم شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، برادر، خواهر و اولاد آن ها (خواهرزاده و برادرزاده) می باشد. طبقه سوم شامل عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آن ها است که دورترین نسبت را دارند.

نرخ مالیات برای طبقه دوم دو برابر نرخ طبقه اول بوده و برای طبقه سوم چهار برابر نرخ طبقه اول محاسبه می گردد. این تمایز در نرخ گذاری، بسته به نسبت وراث با متوفی و نوع اموال، میزان مالیات پرداختی را تعیین می کند و هر ورثه بر اساس سهم الارث خود مشمول مالیات می شود.

بررسی معافیت های مالیات بر ارث

برخی از اموال و دارایی هایی که پس از فوت متوفی باقی می مانند، بر اساس قانون مالیات های مستقیم از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. این معافیت مالیاتی با هدف حمایت از وراث در برخی زمینه ها یا به رسمیت شناختن ماهیت خاص برخی دارایی ها اعمال می شود.

این معافیت ها شامل وجوه بازنشستگی، پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت سربازان، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، و همچنین وجوه بیمه های اجتماعی و بازخرید خدمت می شود. مبالغ پرداختی توسط موسسات بیمه مانند بیمه عمر نیز از جمله موارد معاف از مالیات هستند.

دیه و خسارت فوت که به صورت یکجا یا به مرور به وراث پرداخت می شود نیز مشمول این معافیت مالیاتی است. لوازم منزل شخصی متوفی تا سقف معینی و همچنین اموالی که برای نهادهای خاص به عنوان وقف، نذر یا حبس در نظر گرفته شده اند (با تایید نهاد مربوطه) نیز از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. سایر اموال به طور کلی مشمول مالیات خواهند بود.

وسایل نقلیه

وسایل نقلیه موتوری اعم از زمینی، دریایی و هوایی که از متوفی به وراث می رسند، مشمول مالیات بر ارث هستند. ارزش این اموال برای محاسبه مالیات، بر اساس ارزشگذاری اموال توسط کارشناسان و جداول مربوطه در سازمان امور مالیاتی کشور در زمان فوت متوفی تعیین می شود.

نرخ مالیات بر ارث برای وسایل نقلیه بسته به طبقه وراث متفاوت است. برای وراث طبقه اول (پدر، مادر، همسر، فرزند، نوه) معادل ۲ درصد ارزش اعلامی وسیله نقلیه است. این نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه دوم دو برابر شده و ۴ درصد، و برای وراث طبقه سوم چهار برابر شده و ۸ درصد خواهد بود.

پرداخت این مالیات برای انجام هرگونه اقدام قانونی جهت انتقال مالکیت رسمی وسیله نقلیه به نام وراث ضروری است. وراث باید مشخصات کامل وسایل نقلیه به جا مانده را در اظهارنامه مالیات بر ارث خود درج کنند تا سازمان امور مالیاتی کشور نسبت به ارزشگذاری اموال و محاسبه مالیات اقدام نماید.

نحوه محاسبه مالیات بر ارث خودرو

نحوه محاسبه مالیات بر ارث خودرو و سایر وسایل نقلیه به این صورت است که ابتدا ارزش وسیله نقلیه در زمان فوت متوفی توسط کارشناسان سازمان امور مالیاتی کشور و بر اساس جداول و معیارهای موجود تعیین می شود. این ارزشگذاری اموال ممکن است با قیمت روز بازار متفاوت باشد.

سپس بر اساس این ارزش تعیین شده و طبقه وراث، نرخ مالیات بر ارث مشخص شده و اعمال می گردد. برای وراث طبقه اول، نرخ ۲% ارزش، برای طبقه دوم ۴% ارزش، و برای طبقه سوم ۸% ارزش محاسبه می شود. مبلغ نهایی مالیات، حاصل ضرب نرخ مربوطه در ارزش تعیین شده است.

پس از محاسبه و اعلام مبلغ مالیات توسط سازمان امور مالیاتی کشور، وراث موظف به پرداخت آن هستند. پرداخت این مبلغ و دریافت گواهی تسویه حساب مالیاتی، امکان انتقال سند رسمی خودرو یا وسیله نقلیه به نام وراث را فراهم می آورد.

ملک

املاک و مستغلات شامل زمین، خانه، آپارتمان، باغ و ویلا که پس از فوت متوفی به وراث منتقل می شوند، از مهم ترین اموال مشمول مالیات بر ارث هستند. نحوه محاسبه مالیات این دسته از دارایی ها بر اساس ارزشگذاری اموال توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی کشور صورت می گیرد.

این ارزشگذاری اموال معمولاً بر مبنای ارزش معاملاتی املاک در زمان فوت متوفی صورت می پذیرد که توسط سازمان تعیین می شود. نرخ مالیات بر ارث برای املاک برای وراث طبقه اول ۷.۵ درصد ارزش تعیین شده است. برای وراث طبقه دوم، این نرخ دو برابر و ۱۵ درصد، و برای وراث طبقه سوم چهار برابر و ۳۰ درصد ارزشگذاری شده خواهد بود.

پرداخت این مالیات برای هرگونه اقدام قانونی بر روی ملک موروثی از جمله فروش، صلح، یا انتقال سند رسمی به نام وراث الزامی است. وراث باید جزئیات کامل املاک به جا مانده را در اظهارنامه مالیات بر ارث خود به دقت اعلام کنند.

سپرده های بانکی سود سهام اوراق مشارکت

سپرده های بانکی، سود سهام شرکت ها (بورسی و غیربورسی)، انواع اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار که از متوفی به وراث منتقل می شوند، نیز مشمول مالیات بر ارث قرار می گیرند. ارزشگذاری اموال در این بخش معمولاً بر اساس مانده حساب های بانکی، ارزش روز سهام یا اوراق بهادار در زمان فوت متوفی توسط سازمان امور مالیاتی کشور یا نهادهای ذیربط انجام می شود.

ارائه صرفاً اظهارنامه مالیات بر ارث توسط وراث برای تعیین ارزش این دارایی ها کافی نبوده و استعلام رسمی از بانک ها و بورس اوراق بهادار صورت می پذیرد. نرخ مالیات بر ارث برای این دسته از اموال برای وراث طبقه اول ۳ درصد ارزش این دارایی هاست. برای وراث طبقه دوم، نرخ ۶ درصد و برای وراث طبقه سوم ۱۲ درصد تعیین شده است.

پرداخت این مالیات برای برداشت وجوه از حساب های بانکی متوفی یا انتقال مالکیت سهام و اوراق بهادار به نام وراث ضروری است و بانک ها و نهادهای مالی قبل از دریافت گواهی تسویه حساب مالیاتی، اجازه این اقدامات را ندارند.

اموال خارج از کشور

اموال خارج از کشور که از متوفی ایرانی به وراث او می رسند، مشمول قوانین مالیات بر ارث در ایران نیز هستند، حتی اگر مالیاتی در کشور محل وقوع دارایی پرداخت شده باشد. این موضوع اهمیت ارزشگذاری اموال و اعلام دقیق آن ها در اظهارنامه مالیات بر ارث را برای وراث دوچندان می کند.

نرخ مالیات بر ارث برای این دسته از اموال برای وراث طبقه اول ۱۰ درصد ارزش دارایی در خارج از کشور است. برای وراث طبقه دوم، این نرخ دو برابر شده و ۲۰ درصد و برای وراث طبقه سوم چهار برابر شده و ۴۰ درصد محاسبه می گردد. ارزش این اموال بر اساس مستندات ارائه شده توسط وراث و بررسی سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می شود.

وراث موظفند جزئیات کامل این اموال را در اظهارنامه مالیات بر ارث خود اعلام کنند. پرداخت مالیات در ایران برای این اموال، فارغ از قوانین مالیاتی کشور محل وقوع دارایی، الزامی است و برای انتقال قانونی مالکیت آن ها در ایران مورد نیاز خواهد بود.

مراحل اداری مالیات بر ارث

پس از فوت متوفی، وراث برای انجام امور مربوط به ترکه و انتقال رسمی اموال، باید مراحل اداری مالیات بر ارث را با دقت طی کنند. اولین قدم، دریافت گواهی حصر وراثت است که تعداد وراث، نسبت آن ها با متوفی و سهم الارث هر یک را به طور قانونی مشخص می کند. این گواهی از شورای حل اختلاف یا به صورت سیستمی صادر می شود.

سپس، وراث یا نماینده قانونی آن ها موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه مالیات بر ارث را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند. این اظهارنامه شامل لیست کامل اموال و دارایی ها، دیون و هزینه های قابل کسر (مانند هزینه های کفن و دفن و واجبات مالی تا سقف قانونی) و مشخصات وراث است.

پس از بررسی و ارزشگذاری اموال توسط سازمان امور مالیاتی کشور و کسر دیون و هزینه ها، نحوه محاسبه مالیات مشخص شده و مبلغ نهایی مالیات بر ارث اعلام می گردد. در نهایت، با پرداخت مالیات مربوطه، وراث می توانند گواهی مالیات بر ارث (مفاصاحساب) را دریافت کنند که برای هرگونه اقدام قانونی بر روی اموال ضروری است.

مهلت پرداخت مالیات بر ارث پس از اعلام مبلغ آن توسط سازمان امور مالیاتی کشور، ده روز است و عدم پرداخت در این مدت می تواند منجر به تعلق جریمه گردد.

سامانه پرداخت مالیات بر ارث

برای متوفیان که تاریخ فوت آن ها از ابتدای سال ۱۳۹۵ به بعد است، ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه پرداخت مالیات بر ارث سازمان امور مالیاتی کشور انجام می شود. این سامانه با هدف تسهیل و تسریع فرآیند ارائه اطلاعات و محاسبه مالیات راه اندازی شده است.

وراث یا نماینده قانونی آن ها ابتدا باید در درگاه خدمات الکترونیک مالیاتی به آدرس my.tax.gov.ir ثبت نام کرده و نام کاربری و رمز عبور دریافت کنند. شماره همراهی که برای ثبت نام استفاده می شود باید به نام شخص تسلیم کننده اظهارنامه باشد.

سپس می توانند با ورود به سامانه مربوط به مالیات بر ارث، اطلاعات کامل اموال و دارایی های متوفی، دیون و هزینه ها و همچنین مشخصات وراث را در فرم های مربوطه (مانند فرم های ۲۶ و ۳۴) تکمیل و ثبت نهایی کنند. پس از ثبت، کد رهگیری دریافت می شود که نشان دهنده ارسال موفقیت آمیز اظهارنامه است و امکان پیگیری را فراهم می آورد.

استعلام گواهی مالیات بر ارث

پس از تکمیل مراحل ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث، بررسی و ارزشگذاری اموال توسط سازمان امور مالیاتی کشور، محاسبه مالیات تعیین شده و پرداخت کامل آن توسط وراث، گواهی مالیات بر ارث یا مفاصاحساب صادر می گردد. این گواهی سندی رسمی است که تسویه حساب مالیاتی مربوط به ترکه را تایید می کند.

برای استعلام گواهی مالیات بر ارث و اطلاع از وضعیت صدور آن، وراث یا نماینده قانونی آن ها می توانند به اداره امور مالیاتی مربوط به آخرین محل اقامت متوفی مراجعه نمایند. در برخی موارد، امکان پیگیری وضعیت صدور گواهی از طریق سامانه پرداخت مالیات بر ارث نیز فراهم است.

صدور گواهی معمولاً پس از پرداخت مالیات و طی شدن مراحل اداری مربوط به بررسی و تایید نهایی در سازمان امور مالیاتی کشور در مدت زمان معینی صورت می پذیرد. دریافت این گواهی برای هرگونه اقدام قانونی بعدی بر روی ترکه، مانند فروش یا انتقال سند در دفاتر اسناد رسمی، الزامی است.

نمونه گواهی مالیات بر ارث

نمونه گواهی مالیات بر ارث که توسط سازمان امور مالیاتی کشور صادر می شود، حاوی اطلاعات مهمی است که برای وراث و مراجع قانونی اهمیت دارد. این گواهی در واقع تاییدیه تسویه حساب مالیاتی مربوط به اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی است و بدون آن امکان نقل و انتقال رسمی وجود ندارد.

این گواهی شامل مشخصات هویتی کامل متوفی و تمامی وراث قانونی، لیست کامل اموال و دارایی های مشمول مالیات که در اظهارنامه اعلام و توسط سازمان بررسی شده اند، ارزشگذاری اموال بر اساس ضوابط قانونی در زمان فوت، میزان سهم الارث هر یک از وراث از هر قلم مال و در نهایت مبلغ مالیات بر ارث پرداخت شده برای هر بخش از اموال است.

دریافت این گواهی به منزله پایان یافتن تکالیف مالیاتی وراث در خصوص ترکه بوده و اجازه می دهد تا وراث بتوانند نسبت به تقسیم، فروش، یا انتقال رسمی اموال اقدام کنند. دفاتر اسناد رسمی برای ثبت هرگونه معامله بر روی اموال موروثی، ارائه این گواهی را از وراث مطالبه می کنند.

مراحل پرداخت مالیات بر ارث برای وراث خارج از کشور

وراث ایرانی که در خارج از کشور اقامت دارند نیز مشمول پرداخت مالیات بر ارث نسبت به اموال به جا مانده از متوفی ایرانی هستند و از این بابت تفاوتی با وراث داخل کشور ندارند. مراحل پرداخت مالیات بر ارث برای وراث خارج از کشور اساساً مشابه وراث داخل کشور است، اما با توجه به بعد مسافت، معمولاً از طریق نماینده قانونی پیگیری می شود.

این افراد می توانند از طریق اعطای وکالت رسمی به یک شخص مورد اعتماد یا وکیل در ایران، کلیه مراحل قانونی از جمله دریافت گواهی حصر وراثت، تکمیل و ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث به صورت الکترونیکی و پیگیری امور اداری در سازمان امور مالیاتی کشور را انجام دهند.

پرداخت مبلغ مالیات نیز می تواند از طریق حساب های بانکی بین المللی، سیستم های انتقال پول معتبر، یا از طریق صرافی های مجاز که امکان واریز به حساب های دولتی در ایران را دارند، صورت پذیرد. پس از پرداخت، نماینده می تواند گواهی تسویه حساب مالیاتی را دریافت و برای اقدامات بعدی به وراث در خارج از کشور ارسال نماید.

بر اساس قانون مالیات های مستقیم ایران، وراث ایرانی مقیم خارج از کشور نیز موظف به پرداخت مالیات بر ارث هستند و هیچ گونه معافیت یا تفاوت در نرخ مالیات بر ارث برای آن ها وجود ندارد.

جدول بررسی مالیات بر ارث

جدول زیر خلاصه ای از نرخ مالیات بر ارث برای انواع مختلف اموال و دارایی ها بر اساس طبقه وراث را طبق ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم (اصلاحات سال ۱۳۹۴) نشان می دهد. این نرخ ها بر اساس ارزشگذاری اموال توسط سازمان امور مالیاتی کشور محاسبه می شوند.

نوع دارایی	طبقه اول وراث	طبقه دوم وراث	طبقه سوم وراث
سپرده های بانکی، سود سهام و اوراق مشارکت	3 درصد ارزش	6 درصد ارزش	12 درصد ارزش
وسایل نقلیه موتوری (زمینی، دریایی، هوایی)	2 درصد ارزش اعلامی	4 درصد ارزش اعلامی	8 درصد ارزش اعلامی
ملک و مستغلات	7.5 درصد ارزش اعلامی	15 درصد ارزش اعلامی	30 درصد ارزش اعلامی
حق امتیاز و سایر اموال	10 درصد ارزش	20 درصد ارزش	40 درصد ارزش
اموال خارج از کشور	10 درصد ارزش	20 درصد ارزش	40 درصد ارزش

این جدول صرفاً نرخ ها را نمایش می دهد و محاسبه نهایی مالیات پس از کسر دیون و هزینه های قانونی از ارزش کل ترکه و بر اساس سهم الارث هر ورثه توسط سازمان امور مالیاتی کشور صورت می پذیرد.

سوالات متداول

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات بر ارث نوعی مالیات مستقیم است که به اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی تعلق می گیرد و پرداخت آن بر عهده وراث قانونی است. این مالیات بر اساس قوانین مصوب، به ویژه قانون مالیات های مستقیم، محاسبه و دریافت می شود.

چه اموالی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند؟

برخی اموال مانند وجوه بازنشستگی، بیمه های اجتماعی، بیمه عمر، دیه و خسارت فوت، لوازم ضروری منزل متوفی (تا سقف قانونی) و اموال وقف یا نذر شده (با تایید نهاد مربوطه) بر اساس قانون از پرداخت مالیات بر ارث معاف می باشند.

مالیات بر ارث ۱۴۰۴ چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟

نرخ مالیات بر ارث در سال ۱۴۰۴ بر اساس نرخ های مصوب قانون مالیات های مستقیم (اصلاحات ۱۳۹۴) و بسته به نوع اموال (مانند ملک، خودرو، سپرده های بانکی) و طبقه وراث متفاوت است. نحوه محاسبه مالیات پس از ارزشگذاری اموال توسط سازمان امور مالیاتی کشور و کسر دیون و هزینه ها صورت می گیرد.

مراحل پرداخت مالیات بر ارث چگونه است؟

مراحل شامل دریافت گواهی حصر وراثت، ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث (الکترونیکی برای متوفیان پس از ۱۳۹۵/۱/۱)، بررسی و ارزشگذاری اموال توسط سازمان امور مالیاتی کشور، محاسبه و اعلام مبلغ مالیات و در نهایت پرداخت مالیات و دریافت گواهی تسویه حساب (مفاصاحساب) می باشد.

آیا وراث خارج از کشور موظف به پرداخت مالیات بر ارث هستند؟

بله، بر اساس قانون مالیات های مستقیم ایران، وراث ایرانی که در خارج از کشور اقامت دارند نیز نسبت به اموال به جا مانده از متوفی ایرانی مشمول پرداخت مالیات بر ارث هستند و قوانین و نرخ ها برای آن ها تفاوتی با وراث داخل کشور ندارد.