اتوبوس؛ فرهنگ سفر درون شهر

به گزارش آزیلاز، در درون ایستگاه‌های اتوبوس، اتوبوس‌ها می‌آیند و می‌روند اما آن‌چه رخ می‌دهد، افزایش تعداد مسافران است. علت بسیار ساده‌ای دارد، اکثر اتوبوس‌هایی که به ایستگاه آمدند ظرفیتشان تکمیل است و حتی می‌توان گفت بیش از ظرفیت خود مسافر دارند. گاهی چندنفر پیاده می‌شوند اما تعداد مسافران چنان زیاد است که بنظر می‌آید کسی پیاده نشده است. ساعت از هشت شب گذشته است و دسترسی به حمل و نقل عمومی دیگری در این محدوده ممکن نیست. همه درون ایستگاه منتظر ایستاده‌اند تا شاید بتوانند سوار اتوبوس بعدی یا آخرین اتوبوس شوند. در آغاز و پایان روزهای کاری که پیک تردد جمعیت به اوج خود می‌رسد اگر تجربه رفت‌آمد با اتوبوس را داشته باشید، می‌دانید که در هر قدم از فضای داخلی اتوبوس تندرو خط ویژه، کسی ایستاده است و فضای خالی تقریبا یافت نمی‌شود.

فرهنگ اتوبوسی

تعداد صندلی اتوبوس‌ها محدود است و اکثریت افراد داخل اتوبوس ایستاده‌اند. بنظر می‌رسد مبنای اولویت نشستن بر روی صندلی این است که چه کسی در اولین ایستگاه‌ها سوار بر اتوبوس شده است یا چه کسی نزدیک صندلی ایستاده و می‌تواند هر چه سریع‌تر جایگزین دیگری شود. اولویت نشستن بر صندلی براساس سرعت و شانس!. اتوبوس، وسیله حمل‌ونقل عمومی و دارای ‌فضای عمومی است. با این‌حال داخل اتوبوس بسیار مشاهده می‌شود که افراد متعددی که با تلفن‌همراه یا همراهشان با صدای بلند صحبت می‌کنند و از همه این‌ها عجیب‌تر گاهی دیده می‌شود راننده اتوبوس بر اساس سلیقه شخصی، موسیقی پخش می‌کند و همه مسافران تا پایان خط باید متحمل آن شوند.

یکی از قوانین نانوشته مهم مسافران این است که هنگام نزدیک شدن به مقصدشان جای خود را با افراد جلوتر تعویض ‌کنند تا از ایستگاه مدنظرشان جا نمانند. اما در موارد بسیاری دیده می‌شود مسافر هنگامی که اتوبوس به ایستگاه رسید، می‌خواهد به سمت دراتوبوس برود تا پیاده شود. در اکثر موارد این افراد مانع بسته شدن درهای اتوبوس و حرکت در زمان مشخص شده می‌شوند. اگر در هر ایستگاه یک‌بار این رفتار اتفاق بیفتد، اتوبوس برنامه زمانی‌اش با تاخیر قابل توجهی مواجه می‌شود و همه افراد داخل اتوبوس به اضافه افرادی که در ایستگاه‌های بعدی منتظر اتوبوس هستند، به نوعی در سفرهای درون شهری و رسیدن به مقصدشان با تاخیر مواجه می‌شوند. گاه این مسئله بیشتر پیچیده می‌شود، به معنای آن‌که دیگر مسافران نیز در فرآیند پیاده شدن افراد همکاری لازم را انجام نمی‌دهند، اعم از جابه‌جایی، پیاده شدن تعدادی از مسافران برای باز شدن راهی به سمت دراتوبوس و صبوری مسافران ایستگاه به جهت پیاده شدن مسافران اتوبوس و سپس سوار شدن، همه این موارد رفتارهای هستند که عدم انجام آن موجب برخورد و ایجاد چالش می‌شوند.

چالش‌های زیرساخت؛ موانعی برای فرهنگ سازی

پنج الی شش نفر در نزدیکی دراتوبوس هستند و در هر ایستگاه به هنگام باز و بسته شدن درها حرکت می‌کنند تا آسیب نبینند و در نیز بتواند باز یا بسته شود. هوا بسیار گرم و گرفته است. با حرکت اتوبوس به‌روی دست‌اندازها و یا ترمزگرفتن، تعادل افراد بهم می‌ریزد و ممکن است برخوردهایی را بین افراد به خاطر لگد شدن کفش یا ضربه‌ای در اثر عدم تعادل به وجود بیاورد. دراتوبوس باز شده و مشاهده می‌شود که بین افراد درون ایستگاه رقابتی مبتنی برای سوار شدن به اتوبوس شکل گرفته است.

زمانی که صحبت از چالش‌های زیرساختی در ناوگان حمل‌ونقل عمومی کشور می‌شود، نخستین مسئله‌ای توجه را به خود جلب می‌کند عدم تناسب تعداد مسافران با وسایل حمل‌ونقل عمومی در ساعات پیک تردد جمعیت است و تراکم جمعیت به خودی خود امکان افزایش برخوردها را دارد. همین چالش مهم در زیرساخت اتوبوسرانی می‌تواند تاثیر مستقیم بر فرهنگ و روابط اجتماعی درون اتوبوس داشته باشد.

مسافران درون ایستگاه ایستاده و در بهترین حالت در صف منتظر اتوبوس هستند. اتوبوس به ایستگاه می‌آید اما در جای مشخص شده نمی‌ایستد و چند متر جلوتر متوقف می‌شود. مسافران درون ایستگاه با عجله به دنبال اتوبوس می‌دوند. صف می‌شکند و مسافران درون و بیرون ایستگاه در خیابان پراکنده می‌شوند. دیدن مسافران با این وضعیت در شهر، چه مسائلی را به ذهن متبادر می‌سازد؟

یکی از مسائل مهم دیگر عدم وجود تهویه و کولر فعال در اتوبوس‌ها است. اگر با اتوبوس‌های تندرو خط ویژه سفر کرده باشید کمتر متوجه این موضوع می‌شوید، چرا که طبق آمار اعلام شده توسط مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی، اتوبوس‌های تندرو خط ویژه یا همان بی‌آرتی ۹۵درصد دارای تهویه و کولر فعال است. اما آیا شهر محدود به چند خط ویژه در خیابان‌های اصلی است؟ مسئله آن‌جا مورد توجه قرار می‌گیرد که در میان خطوط فرعی که امروز متوجه غیر فعال بودن بیشتر آن‌ها در شهر هستیم، اتوبوس‌های خطوط فرعی که فعال هستند، جزو اتوبوس‌های قدیمی و فرسوده، بدون تهویه و کولر هستند. عدم وجود تهویه به ویژه در گرمای تابستان چه فضایی را درون اتوبوس بین مسافران به وجود می‌آورد؟ طبق گزارشی از معاونت درمان دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، گرما نه تنها می‌تواند سلامت جسمی افراد را به خطر بیندازد، بلکه می‌تواند سلامت روانی آن‌ها را هم در معرض تهدید قرار دهد. دماهای بسیار بالا می‌تواند بر قدرت شناختی افراد اثر بگذارد و به این ترتیب توانایی فکر کردن واضح،‌ تصمیم‌گیری، برقراری ارتباط درست و انجام اقدامات محافظتی را از آن‌ها سلب کند.

فرهنگ سازی استفاده از اتوبوس در دیگر کشورها

در بسیاری از کشورها از تبلیغات داخل اتوبوس و ایستگاه جهت فرهنگ‌سازی عمومی استفاده می‌شود. طبق گزارشاتی از دیگر کشورها در محورهای فرهنگی مشاهده می‌شود در این کشورها به خصوص در کشور بلژیک زمانی که مردان و زنان مسن، مادران بچه‌دار و کسانی که حمل بار می‌کنند، وارد اتوبوس می‌شوند جوان‌ترها بدون هیچ توقعی سریع جای خود را به آن‌ها می‌دهند و برای تشویق مردم به این رفتارها در سطح شهر نیز به فرهنگ‌سازی پرداخته شده است. همچنین مسافرانی که قصد پیاده شدن دارند یک ایستگاه جلوتر اقدام به آماده شدن در کنار در خروجی می‌کنند که بلافاصله با توقف اتوبوس پیاده و سوار شوند و فرصت توقف را کاهش دهند. دکمه‌هایی در کنار میله‌های اتوبوس‌های آن‌ها نصب شده است، شبیه به همین دکمه‌های داخل اتوبوس‌های ما که استفاده نمی‌شوند، اما آن‌ها توسط این زنگ‌ها به راننده اعلام می‌نمایند برای پیاده شدن نیاز به فرصت بیشتری دارند، این‌ها افراد مسن یا مادران همراه کودک هستند. راننده سایر خودروها نیز نسبت به تردد نکردن در مسیر سیستم حمل‌ونقل عمومی قانون را رعایت می‌کنند و این نکته موجب می‌شود علی‌رغم خیابان‌های تنگ و باریک شهرهایی در بلژیک هیچگونه ترافیک و توقفی به دلیل رعایت نکردن حقوق دیگران دیده نشود.

سکوهایی برای فرهنگ‌سازی

بخش مهمی از زمان در طول شبانه روز به اتوبوس و دیگر وسایل حمل‌ونقل عمومی، به دلیل استفاده روزانه عامه مردم از آن، اختصاص می‌یابد. به همین علت می‌تواند محیط مناسبی برای آموزش و اجرای قوانین و حقوق شهروندی از سوی مسئولان و شهروندان باشد. محیطی که تمامی فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها با یکدیگر به تعامل پرداخته تا از فضایی ناخوشایند و طاقت‌فرسا به فضای اجتماعی تعامل‌محور و امن در شهر تبدیل شود. همچنین می‌توان پیش‌بینی کرد اگر روزانه شهروندان محیطی پر از چالش و برخورد را تجربه نمایند، چه اثرات ثانویه‌ای بر دیگر تعاملات اجتماعی در شهر و یا حتی در خانواده‌ها خواهد داشت.

فرهنگ‌سازی می‌تواند روش‌های متعددی داشته باشد، با توجه به این که هر شهروند از کودکی تا بزرگسالی، سال‌های مهمی از دوران اجتماعی شدن را در درون ساختار آموزش و پرورش طی می‌نماید. پیشنهاد می‌شود اولین قدم‌های فرهنگ‌سازی برای چگونگی استفاده از حمل و نقل عمومی، احترام و رعایت حقوق سایر مسافران، کوشش در حفظ و نگه‌داری وسایل حمل‌ونقل عمومی و… در مدرسه انجام شود.

در دیگر ابعاد، مهم‌ترین نقش می‌تواند متعلق به شهرداری به عنوان متولی حمل‌ونقل عمومی در کشور با همراهی پلیس راهنمایی و رانندگی باشد. شهرداری با استفاده فضای تبلیغاتی درون اتوبوس‌ها، ایستگاه‌ها و در فضای عمومی شهری اقدام به فرهنگ‌سازی نماید. همچنین پلیس راهنمایی رانندگی با آموزش رانندگان اتوبوس‌ها وضع قوانینی همچون ممنوعیت توقف اتوبوس‌ها در خارج از ایستگاه‌ها، جریمه دیگر خودروهای قرار گرفته در مسیرهای خط ویژه و… به فرهنگ‌سازی در این زمینه کمک نماید. همچنین رسانه‌ها و جراید نیز به عنوان یک بازوی مهم فرهنگ‌سازی در کشور باید به آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه شهروندی و چگونگی استفاده از حمل‌ونقل عمومی اهتمام ورزند.

پایان خبر آزیلاز