دادخواست نفقه فرزند از پدر

نفقه فرزند یکی از حقوق اساسی هر طفل است که به موجب قانون، پرداخت آن بر عهده پدر است. در صورت استنکاف پدر از ایفای این تکلیف، امکان تقدیم دادخواست نفقه فرزند از پدر توسط مادر، خود فرزند بالغ و رشید، یا نماینده قانونی وی به مراجع قضایی فراهم است. این مقاله به تفصیل ابعاد حقوقی و مراحل عملی مطالبه نفقه فرزند را شرح می دهد.

حمایت از کودکان و تامین نیازهای اساسی آن ها، نه تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک تکلیف قانونی است. نفقه فرزند، در این چارچوب، از مهم ترین ابعاد حقوقی است که بقا و رشد سالم کودک را تضمین می کند. در بسیاری از موارد، به دلایل مختلف از جمله طلاق والدین، عدم تمکن پدر، یا اختلاف بر سر میزان نفقه، این حق بنیادی کودک نادیده گرفته می شود. آگاهی از سازوکارهای قانونی برای مطالبه نفقه، گامی اساسی در جهت حمایت از منافع عالی فرزندان است.

مقاله حاضر به منظور ارائه راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی اشخاصی تدوین شده است که درگیر موضوع مطالبه نفقه فرزند از پدر هستند. هدف این است که با تشریح مبانی قانونی، تبیین مراحل عملی و ارائه نمونه های مستند، اطلاعات لازم برای پیگیری حقوقی نفقه فرزندان در اختیار خوانندگان قرار گیرد تا با دیدگاهی روشن و مستدل، مسیر قضایی خود را طی کنند. در ادامه به تمامی ابعاد حقوقی و اجرایی این موضوع خواهیم پرداخت.

مبانی قانونی و مفهوم نفقه فرزند

تکلیف پرداخت نفقه فرزند ریشه های عمیقی در فقه اسلامی و قوانین مدنی ایران دارد. این تکلیف نه تنها از سوی دین تایید شده است، بلکه قانونگذار نیز با هدف حمایت از حقوق بنیادین اطفال، ضمانت اجراهای محکمی برای آن در نظر گرفته است.

تعریف نفقه فرزند و مصادیق آن

نفقه فرزند به مجموعه ای از نیازهای مادی و معنوی اطلاق می شود که برای ادامه حیات، رشد و تربیت مناسب فرزند ضروری است. ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی به صورت کلی نفقه اقارب را تعریف می کند و مصادیق آن را شامل مسکن، البسه، غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت و متناسب با شان منفق و مستنفق می داند. اما در خصوص نفقه فرزند، این موارد به طور گسترده تری تفسیر می شوند و شامل موارد ذیل هستند:

• خوراک: تأمین غذای کافی و مناسب با سن و نیازهای تغذیه ای فرزند.
• پوشاک: تأمین لباس متناسب با فصل، سن و عرف اجتماعی.
• مسکن: فراهم آوردن محل سکونت مناسب و امن.
• هزینه های تحصیلی: شامل شهریه مدرسه یا دانشگاه، کتاب، لوازم التحریر و سایر مخارج مربوط به آموزش فرزند.
• هزینه های درمانی: شامل ویزیت پزشک، دارو، آزمایشات، عمل های جراحی و بیمه درمانی.
• اثاث البیت: تأمین وسایل ضروری زندگی و آسایش فرزند در منزل.
• هزینه های متفرقه: شامل تفریحات سالم، ورزش، آموزش های فوق برنامه و سایر نیازهای ضروری که متناسب با شان و وضعیت زندگی خانواده باشد.

میزان نفقه با در نظر گرفتن شان و وضعیت خانوادگی فرزند و همچنین توانایی مالی پدر تعیین می شود. در واقع، هدف این است که فرزند بتواند زندگی ای متناسب با وضعیت خانوادگی خود و نیازهای روزمره اش داشته باشد.

سلسله مراتب پرداخت کنندگان نفقه (ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی)

قانون مدنی برای پرداخت نفقه اولاد، یک سلسله مراتب مشخص تعیین کرده است تا در صورت عدم توانایی یا فوت فرد مسئول اصلی، فرد بعدی ملزم به پرداخت شود. ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی این ترتیب را به شرح زیر بیان می کند:

1. پدر: در درجه اول و به صورت مطلق، پرداخت نفقه اولاد بر عهده پدر است. این تکلیف مادامی که فرزند محتاج و پدر متمکن باشد، پابرجاست.
2. اجداد پدری: پس از فوت پدر یا در صورتی که پدر توانایی مالی برای پرداخت نفقه را نداشته باشد، این تکلیف به عهده اجداد پدری (پدربزرگ پدری) قرار می گیرد. این امر با رعایت اصل اقرب فالاقرب انجام می شود، به این معنی که پدربزرگ نزدیک تر (مثلاً پدربزرگ مادری نسبت به پدربزرگ پدری اگر از نظر نسبی نزدیک تر باشد) در اولویت است.
3. مادر: در صورت نبود پدر و اجداد پدری، یا عدم توانایی آن ها به انفاق، مسئولیت پرداخت نفقه بر عهده مادر خواهد بود.
4. اجداد و جدات مادری و جدات پدری: در آخرین مرحله، اگر مادر نیز زنده یا قادر به انفاق نباشد، این تکلیف با رعایت اصل اقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب النفقه است. اگر چند نفر از این افراد از حیث درجه اقربیت مساوی باشند، نفقه را به سهم مساوی تأدیه می کنند.

این سلسله مراتب نشان دهنده اهمیت حمایت از فرزندان و تضمین تامین نیازهای آن ها در هر شرایطی است.

شرایط استحقاق نفقه و الزام به انفاق

برای اینکه نفقه به فرزند تعلق گیرد و پدر یا سایر افراد ملزم به پرداخت آن شوند، دو شرط اساسی باید محقق شود:

۱. شرایط استحقاق نفقه (ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی): نیاز و عدم توانایی

ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی صراحتاً بیان می کند: «کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم نماید.» بر این اساس، فرزند زمانی مستحق دریافت نفقه است که:

• نیاز داشته باشد: به این معنا که نیازهای اساسی او (خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، درمان و …) تامین نشده باشد.
• قادر به تامین معیشت خود نباشد: یعنی به دلیل صغیر بودن، تحصیل، بیماری، معلولیت یا هر مانع قانونی و عرفی دیگر، نتواند با کار و کسب، نیازهای خود را تامین کند. برای فرزندان بالغ، اثبات عدم توانایی بر عهده خواهان است. به عنوان مثال، یک فرزند پسر بالغ که توانایی کار دارد اما از کار کردن امتناع می کند، ممکن است مستحق نفقه شناخته نشود، مگر اینکه دانشجوی تمام وقت باشد و تحصیل مانع کار او شود.

۲. شرایط الزام به انفاق (ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی): تمکن مالی منفق

ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی شرط تمکن مالی را برای کسی که ملزم به انفاق است، ضروری می داند: «کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد؛ یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار مضیقه گردد. برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود.»

بنابراین، پدر یا هر شخص دیگری که در سلسله مراتب پرداخت نفقه قرار می گیرد، تنها در صورتی ملزم به پرداخت نفقه است که دارای تمکن مالی کافی باشد. این تمکن بر اساس دارایی ها، درآمد، وضعیت اجتماعی و حتی تعهدات مالی دیگر فرد (مانند اقساط، سایر نفقه بگیران) ارزیابی می شود. دادگاه برای تشخیص این موضوع، به تمامی جوانب زندگی فرد نگاه می کند و می تواند از کارشناس رسمی دادگستری برای بررسی وضعیت مالی منفق کمک بگیرد.

تفاوت نفقه گذشته، حال و آینده فرزند

یکی از نکات حقوقی مهم در دعاوی نفقه فرزند، تفاوت قائل شدن بین نفقه گذشته، حال و آینده است. این تمایز تأثیر مستقیمی بر نحوه مطالبه و رسیدگی قضایی دارد.

نفقه گذشته فرزند: عدم قابلیت مطالبه

بر خلاف نفقه زوجه که امکان مطالبه نفقه ایام گذشته برای او وجود دارد، نفقه گذشته فرزندان قابل مطالبه نیست. این یک اصل حقوقی ثابت در رویه قضایی ایران است و دلایل حقوقی آن نیز بر مبنای ماهیت خاص نفقه اقارب است.

بر اساس اصول حقوقی و رویه قضایی ایران، نفقه گذشته فرزند به دلیل ماهیت تامین نیاز فوری قابل مطالبه نیست و دادگاه ها تنها به نفقه حال و آینده فرزندان رسیدگی می کنند.

دلیل این امر آن است که نفقه اقارب (که نفقه فرزند نیز شامل آن می شود) برای رفع نیاز و تأمین مایحتاج فوری و معیشت روزمره فرد محتاج است. اگر در گذشته نیازهای فرزند به هر طریق دیگری (توسط مادر، خویشاوندان دیگر، یا حتی خود فرزند) تامین شده باشد، فرض بر این است که آن نیاز رفع شده و دین بر عهده منفق ایجاد نشده است. به عبارت دیگر، نفقه گذشته به عنوان یک دین سابق بر ذمه پدر محسوب نمی شود که بتوان آن را مطالبه کرد.

به همین دلیل، هر دادخواستی که برای مطالبه نفقه گذشته فرزند تقدیم شود، با قرار رد دعوا مواجه خواهد شد. مادر یا نماینده قانونی فرزند باید توجه داشته باشند که صرفاً می توانند نفقه حال (از تاریخ تقدیم دادخواست) و آینده فرزند را از دادگاه مطالبه کنند.

نفقه حال و آینده فرزند

تمرکز دادگاه ها در دعاوی نفقه فرزند، بر نفقه جاری و آتی است. این به معنای آن است که دادگاه، پس از بررسی شرایط استحقاق فرزند و تمکن مالی پدر، حکم به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست (نفقه حال) و یا برای ماه های آتی (نفقه آینده) صادر می کند.

• نفقه حال: نفقه ای است که از زمان تقدیم دادخواست به دادگاه تا زمان صدور حکم و اجرای آن، به فرزند تعلق می گیرد. معمولاً دادگاه ها برای تعیین میزان نفقه حال، به نظر کارشناس رسمی دادگستری مراجعه می کنند.
• نفقه آینده: پس از تعیین نفقه حال، خواهان می تواند درخواست نفقه آینده فرزند را نیز مطرح کند. در این حالت، دادگاه حکمی صادر می کند که پدر را ملزم به پرداخت نفقه به صورت ماهانه برای مدت زمان مشخصی در آینده (تا زمانی که شرایط استحقاق فرزند پابرجا باشد) می نماید. این حکم می تواند به صورت مستمر و با صدور یک اجرائیه واحد، قابل اجرا باشد. این شیوه به جلوگیری از اقامه دعاوی متعدد در آینده کمک می کند و فرایند را برای خواهان تسهیل می نماید.

با توجه به عدم قابلیت مطالبه نفقه گذشته، توصیه اکید می شود که در صورت عدم پرداخت نفقه، مادر یا نماینده قانونی فرزند در اسرع وقت نسبت به تقدیم دادخواست اقدام نمایند تا از تضییع حقوق فرزند جلوگیری شود.

چه کسانی می توانند دادخواست نفقه فرزند را تقدیم کنند؟ (صلاحیت خواهان)

تعیین شخصی که صلاحیت قانونی برای تقدیم دادخواست نفقه فرزند را دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. قانونگذار در این خصوص، بسته به سن و وضعیت فرزند، اشخاص مختلفی را ذی صلاح شناخته است.

۱. خود فرزند

در صورتی که فرزند به سن بلوغ و رشد رسیده باشد، شخصاً می تواند اقدام به تقدیم دادخواست نفقه از پدر کند. سن بلوغ در حقوق ایران برای دختران ۹ سال تمام قمری و برای پسران ۱۵ سال تمام قمری است. اما معیار رشد که به معنای توانایی اداره امور مالی و تشخیص مصلحت در اموال است، معمولاً با رسیدن به ۱۸ سال تمام شمسی (یا اثبات آن در دادگاه برای سنین پایین تر) فرض می شود. بنابراین، اگر فرزند بالغ و رشید باشد و نیاز به نفقه داشته باشد (مثلاً در دوران تحصیل، یا به دلیل بیماری و عدم توانایی کسب شغل)، می تواند به عنوان خواهان اصلی، دادخواست مطالبه نفقه خود را تقدیم کند.

۲. نماینده قانونی فرزند

برای فرزندانی که هنوز به سن رشد نرسیده اند یا محجور محسوب می شوند (مانند مجنون یا سفیه)، نماینده قانونی آن ها می تواند اقدام به تقدیم دادخواست کند:

• ولی قهری: پدر و جد پدری، ولی قهری فرزند محسوب می شوند. در صورتی که پدر ملزم به پرداخت نفقه باشد، جد پدری نمی تواند به نمایندگی از فرزند از پدر مطالبه نفقه کند، زیرا خود جد پدری در مرتبه بعدی مسئولیت قرار دارد. در صورت فوت پدر و استنکاف جد پدری از انفاق، جد پدری دیگر می تواند مورد مطالبه قرار گیرد. همچنین در مواردی که ولی قهری با منافع طفل در تعارض باشد (مثلاً پدر هم ولی است و هم خوانده دعوای نفقه)، قیم یا قیم اتفاقی تعیین می شود.
• وصی: فردی است که از سوی ولی قهری برای سرپرستی امور فرزند بعد از فوت ولی قهری تعیین شده است.
• قیم: در صورتی که فرزند ولی قهری نداشته باشد یا ولی قهری فوت کند و وصی تعیین نشده باشد، دادگاه برای فرزند قیم تعیین می کند. قیم حق اقامه دعوا برای مطالبه نفقه فرزند را دارد.

۳. مادر یا هر شخصی که حضانت یا نگهداری طفل محجور را برعهده دارد (ماده ۶ قانون حمایت خانواده)

یکی از مهم ترین تحولات در قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، امکان مطالبه نفقه فرزند توسط مادر یا هر شخصی است که حضانت یا نگهداری طفل محجور را به اقتضای ضرورت بر عهده دارد. ماده ۶ قانون حمایت خانواده در این خصوص مقرر می دارد: «مادر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگهداری شخص محجور را به اقتضای ضرورت برعهده دارد، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز دارد. در این صورت، دادگاه باید در ابتداء ادعای ضرورت را بررسی کند.»

این ماده قانونی، راه حلی برای مشکلاتی است که مادران یا سایر بستگان در گذشته برای مطالبه نفقه فرزند با آن ها مواجه بودند. با استناد به این ماده:

• مادر، حتی اگر ولی قهری فرزند نباشد، می تواند به نمایندگی از فرزند دادخواست نفقه را تقدیم کند.
• شرط اصلی، اثبات ضرورت نگهداری و حضانت فرزند توسط مادر است. به این معنا که مادر عملاً مسئولیت تامین نیازهای فرزند را بر عهده گرفته است.
• یک نکته مهم بر اساس نظریات مشورتی قوه قضاییه این است که سمت مادر در این حالت، نوعی نمایندگی قانونی خاص برای حمایت از اطفال و محجوران است و مشمول عناوین وکالت، قیمومت یا قائم مقامی نیست. همچنین، الزامی به درج نام خود طفل در ستون خواهان نیست و عدم درج نام فرزند در ستون مربوط به خواهان، نقص در دادخواست تلقی نمی شود.

این حکم قانونی، گام مهمی در جهت تسهیل مطالبه حقوق فرزندان و جلوگیری از تضییع آن ها بوده است.

مراحل گام به گام تقدیم دادخواست نفقه فرزند

تقدیم دادخواست نفقه فرزند یک فرآیند حقوقی است که نیازمند رعایت مراحل و تشریفات خاصی است. آشنایی با این مراحل به خواهان کمک می کند تا با آمادگی کامل و به شیوه ای مؤثر، حقوق فرزند خود را پیگیری کند.

گام ۱: جمع آوری مدارک لازم

قبل از هر اقدامی، جمع آوری مدارک مورد نیاز برای اثبات دعوا ضروری است. این مدارک شامل موارد زیر می شوند:

• شناسنامه و کارت ملی خواهان و خوانده: برای احراز هویت و مشخصات طرفین دعوا.
• سند ازدواج یا طلاق: در صورتی که والدین از یکدیگر جدا شده اند، سند طلاق و در غیر این صورت سند ازدواج.
• مدارک اثبات حضانت فرزند: در صورت وجود (مانند حکم دادگاه در مورد حضانت). اگر حضانت با مادر باشد و وی خواهان دعوا باشد، این مدارک اهمیت می یابند.
• مدارک مربوط به نیازهای فرزند: شامل مدارک تحصیلی (کارنامه، گواهی اشتغال به تحصیل)، گواهی پزشکی یا فاکتورهای درمانی (در صورت بیماری یا نیازهای خاص پزشکی)، فاکتورهای مربوط به هزینه های مسکن، پوشاک و سایر نیازها (در صورت دسترسی).
• شهادت شهود: در صورتی که بتوان با شهادت افراد مطلع، عدم پرداخت نفقه یا تمکن مالی پدر را اثبات کرد، گواهی شهود می تواند مؤثر باشد.
• مدارک اثبات تمکن مالی پدر: فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار، مدارک مالکیت اموال (سند خودرو، ملک)، مدارک مربوط به سپرده های بانکی یا سهام (در صورت دسترسی). این مدارک به دادگاه در تعیین میزان نفقه کمک شایانی می کنند.

گام ۲: تنظیم اظهارنامه مطالبه نفقه (اختیاری اما توصیه شده)

اگرچه تقدیم اظهارنامه مطالبه نفقه اجباری نیست، اما یک اقدام حقوقی مؤثر و توصیه شده است. اظهارنامه یک ابزار رسمی برای آگاه کردن پدر از خواسته مطالبه نفقه و اعطای فرصت به وی برای پرداخت قبل از شروع روند قضایی است. با ارسال اظهارنامه، تاریخ رسمی مطالبه نفقه نیز مشخص می شود که می تواند در تعیین نفقه حال مورد توجه دادگاه قرار گیرد. نمونه ای مختصر از اظهارنامه:

ریاست محترم اداره ابلاغ اوراق قضایی دادگستری/دادسرای عمومی و انقلاب
با سلام و احترام،
اینجانب [نام مادر/فرزند]، به موجب این اظهارنامه به آگاهی آقای [نام پدر] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی] می رسانم که از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت] از پرداخت نفقه فرزند مشترک/اینجانب به نام [نام فرزند] امتناع نموده است. لذا، مقتضی است در اسرع وقت نسبت به پرداخت نفقه معوقه و جاری اقدام فرمایید، در غیر این صورت مراتب از طریق مراجع قضایی پیگیری خواهد شد.
با تجدید احترام

گام ۳: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

در حال حاضر، تمامی دادخواست های حقوقی از جمله دادخواست نفقه فرزند، باید به صورت الکترونیکی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شوند. مراحل کلی عبارتند از:

1. مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور.
2. ارائه تمامی مدارک جمع آوری شده.
3. تنظیم دادخواست توسط کارشناس دفتر بر اساس اظهارات خواهان و مدارک ارائه شده.
4. پرداخت هزینه های دادرسی و سایر تعرفه های مربوط به ثبت دادخواست.
5. اخذ کد رهگیری و پیگیری پرونده از طریق سامانه ثنا.

گام ۴: تعیین مرجع صالح رسیدگی

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده به مرجع قضایی صالح ارجاع داده می شود. صلاحیت رسیدگی در دعاوی نفقه فرزند بر اساس میزان خواسته (نفقه مطالبه شده) متفاوت است:

• شورای حل اختلاف: در صورتی که خواسته مطالبه نفقه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده برای رسیدگی اولیه به شورای حل اختلاف ارجاع می شود. البته در عمل، تعیین دقیق میزان نفقه قبل از کارشناسی دشوار است، اما این یک قاعده کلی است. در شورا تلاش بر سازش طرفین است.
• دادگاه خانواده: برای خواسته بیشتر از ۲۰ میلیون تومان، یا در صورتی که در شورای حل اختلاف سازش حاصل نشود، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع و در آنجا مورد رسیدگی قرار می گیرد. دادگاه های خانواده دارای صلاحیت عام برای رسیدگی به تمامی امور مربوط به نفقه هستند.

گام ۵: روند رسیدگی در دادگاه

پس از ارجاع پرونده به دادگاه خانواده، مراحل رسیدگی به شرح زیر خواهد بود:

1. ارجاع به کارشناسی برای تعیین میزان نفقه: یکی از مهم ترین مراحل، تعیین میزان نفقه توسط کارشناس رسمی دادگستری است. دادگاه پرونده را به کارشناس ارجاع می دهد تا با بررسی نیازهای فرزند (سن، وضعیت تحصیلی، سلامت، محل زندگی) و همچنین تمکن مالی پدر (درآمد، دارایی ها، شغل)، میزان نفقه ماهانه را برآورد و به دادگاه اعلام کند.
2. جلسات رسیدگی و ادای توضیحات: طرفین دعوا (خواهان و خوانده) یا وکلای آن ها در جلسات رسیدگی حاضر شده و دفاعیات و ادله خود را ارائه می دهند. دادگاه به اظهارات شهود گوش داده و مدارک ارائه شده را بررسی می کند.
3. صدور رأی بدوی: پس از تکمیل تحقیقات و بررسی نظریه کارشناسی، دادگاه رأی بدوی خود را صادر می کند. این رأی شامل میزان نفقه و نحوه پرداخت آن است. رأی بدوی قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است.

گام ۶: اجرای حکم نفقه

پس از قطعیت یافتن حکم دادگاه (چه پس از انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی و چه پس از صدور رأی قطعی از دادگاه تجدیدنظر)، خواهان می تواند برای اجرای حکم اقدام کند:

1. نحوه صدور اجراییه: خواهان باید به دادگاه صادرکننده رأی مراجعه کرده و تقاضای صدور اجراییه نماید. اجراییه به پدر ابلاغ می شود و او ملزم است ظرف مهلت قانونی نسبت به پرداخت نفقه اقدام کند.
2. ضمانت اجرایی مدنی: در صورت عدم پرداخت نفقه توسط پدر، خواهان می تواند از طریق اجرای احکام، اقدام به توقیف اموال پدر (حساب بانکی، حقوق، املاک، خودرو و …) نماید. همچنین امکان کسر مستقیم نفقه از حقوق پدر در صورت شاغل بودن وی وجود دارد.
3. ضمانت اجرایی کیفری (جرم ترک انفاق مطابق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده): علاوه بر ضمانت اجرایی مدنی، عدم پرداخت نفقه فرزند می تواند دارای جنبه کیفری نیز باشد. ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مقرر می دارد: «هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.» بنابراین، در صورت عدم پرداخت نفقه، خواهان می تواند شکایتی با عنوان ترک انفاق مطرح کند که می تواند منجر به مجازات حبس برای پدر شود. این اقدام معمولاً پس از اثبات عدم تمکین پدر از حکم مدنی صورت می گیرد.

نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر

تنظیم صحیح دادخواست، اولین و مهم ترین گام در مسیر مطالبه نفقه فرزند است. در ادامه دو نمونه دادخواست کامل و جامع ارائه می شود که می توانید با توجه به شرایط خود، از آن ها استفاده کنید.

نمونه ۱: دادخواست از جانب مادر به نمایندگی از فرزند (پرکاربردترین حالت)

این نمونه دادخواست برای حالتی است که مادر به استناد ماده 6 قانون حمایت خانواده، به نمایندگی از فرزند صغیر خود، اقدام به مطالبه نفقه از پدر می کند.

به نام خداوند جان و خرد

عنوان: دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر (توسط مادر به نمایندگی از طفل)

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی مادر]
شماره ملی: [شماره ملی مادر]
اقامتگاه: [آدرس کامل مادر]
به نمایندگی از فرزندش: [نام و نام خانوادگی فرزند] (صغیر)

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی پدر]
شماره ملی: [شماره ملی پدر]
اقامتگاه: [آدرس کامل پدر]

خواسته:
۱. مطالبه نفقه فرزند صغیر/فرزندان صغیر [نام فرزند/فرزندان] از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] لغایت زمان صدور و اجرای حکم (نفقه حال و آینده) با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
۲. صدور قرار تأمین خواسته به منظور توقیف اموال خوانده یا کسر از حقوق وی، به میزان خواسته.
۳. مطالبه کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه کارشناسی، هزینه ثبت دادخواست و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود).

دلایل و منضمات:
۱. تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان (مادر) و خوانده (پدر).
۲. تصویر مصدق شناسنامه فرزند/فرزندان.
۳. تصویر مصدق سند رسمی ازدواج شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ ازدواج] صادره از دفترخانه شماره [شماره دفترخانه].
۴. تصویر مصدق سند طلاق شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ طلاق] (در صورت جدایی).
۵. مدارک اثبات حضانت/نگهداری طفل (مانند توافقنامه حضانت یا گواهی از محل تحصیل فرزند) - در صورت وجود.
۶. شهادت شهود (در صورت نیاز و امکان).
۷. فیش حقوقی، مدارک اموال و دارایی های خوانده (در صورت دسترسی).
۸. نظریه کارشناسی (پس از ارجاع دادگاه).

شرح دادخواست:
احتراما به استحضار می رساند:
اینجانب [نام و نام خانوادگی مادر]، مادر و کسی که حضانت و نگهداری فرزند مشترکمان، [نام فرزند]، متولد [تاریخ تولد فرزند] و دارای شماره شناسنامه [شماره شناسنامه فرزند] را بر عهده دارم، به موجب سند رسمی ازدواج شماره [شماره سند ازدواج] مورخ [تاریخ ازدواج]، همسر دائم خوانده محترم، آقای [نام و نام خانوادگی پدر] می باشم/بوده ام.

متأسفانه، از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه، مثلاً تاریخ ترک منزل یا جدایی]، خوانده محترم بدون هیچ عذر موجه و قانونی، از پرداخت نفقه فرزند مشترکمان امتناع ورزیده اند. با توجه به اینکه فرزندمان صغیر بوده و قادر به تأمین معاش خود نمی باشد، تأمین نیازهای اساسی او از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل و درمان بر عهده اینجانب قرار گرفته است و این امر به وضوح مصداق ضرورت مندرج در ماده 6 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 می باشد.

خوانده محترم، آقای [نام پدر]، با توجه به شغل [شغل پدر] و وضعیت مالی مناسب، دارای تمکن لازم برای پرداخت نفقه فرزند خود می باشند. با عنایت به ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی که پرداخت نفقه اولاد را در درجه اول بر عهده پدر می داند و نیز ماده 6 قانون حمایت خانواده که به مادر حق اقامه دعوا برای مطالبه نفقه طفل را می دهد، از محضر دادگاه محترم استدعا دارم که بدواً قرار تأمین خواسته جهت جلوگیری از تضییع حقوق فرزند صادر فرموده و سپس با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری، خوانده را به پرداخت نفقه حال و آینده فرزند از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] لغایت زمان اجرای حکم و همچنین کلیه خسارات دادرسی در حق فرزندمان محکوم فرمایید.

با تجدید احترام
[امضاء و تاریخ]

نمونه ۲: دادخواست از جانب خود فرزند (اگر بالغ و رشید باشد)

این نمونه دادخواست برای حالتی است که فرزند به سن بلوغ و رشد رسیده و شخصاً اقدام به مطالبه نفقه از پدر خود می کند.

به نام خداوند عدالت گستر

عنوان: دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدر

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی فرزند]
شماره ملی: [شماره ملی فرزند]
اقامتگاه: [آدرس کامل فرزند]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی پدر]
شماره ملی: [شماره ملی پدر]
اقامتگاه: [آدرس کامل پدر]

خواسته:
۱. مطالبه نفقه جاری و آینده از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] لغایت زمان صدور و اجرای حکم، با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
۲. صدور قرار تأمین خواسته به منظور توقیف اموال خوانده یا کسر از حقوق وی، به میزان خواسته.
۳. مطالبه کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه کارشناسی، هزینه ثبت دادخواست و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود).

دلایل و منضمات:
۱. تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان و خوانده.
۲. مدارک اثبات وضعیت تحصیلی (گواهی اشتغال به تحصیل) یا عدم توانایی کسب شغل (گواهی پزشکی).
۳. فیش حقوقی، مدارک اموال و دارایی های خوانده (در صورت دسترسی).
۴. نظریه کارشناسی (پس از ارجاع دادگاه).

شرح دادخواست:
احتراما به استحضار می رساند:
اینجانب [نام و نام خانوادگی فرزند]، فرزند خوانده محترم، آقای [نام و نام خانوادگی پدر]، به موجب شناسنامه شماره [شماره شناسنامه فرزند] می باشم. اینجانب دارای [سن] سال سن بوده و به دلیل [مثلاً: اشتغال به تحصیل در مقطع کارشناسی رشته حقوق در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز/بیماری خاص که مانع از کار کردن است و گواهی پزشکی ضمیمه می باشد] قادر به تأمین معاش و نیازهای روزمره خود نمی باشم.

متأسفانه، خوانده محترم، پدرم، از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه]، از پرداخت نفقه اینجانب خودداری نموده است. با توجه به اینکه پدرم دارای تمکن مالی کافی بوده و [مثلاً: کارمند رسمی شرکت نفت با درآمد ماهیانه مناسب/دارای چندین واحد ملک اجاره ای] می باشند، و با استناد به ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی که مستحق نفقه را کسی می داند که ندار بوده و نتواند وسایل معیشت خود را فراهم نماید و ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی که پرداخت نفقه اولاد را در درجه اول بر عهده پدر قرار می دهد، از محضر دادگاه محترم استدعا دارم که بدواً قرار تأمین خواسته جهت جلوگیری از تضییع حقوقم صادر فرموده و سپس با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری، خوانده را به پرداخت نفقه جاری و آینده از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] لغایت زمان اجرای حکم و همچنین کلیه خسارات دادرسی در حق اینجانب محکوم فرمایید.

با تجدید احترام
[امضاء و تاریخ]

نظر کارشناسی نفقه فرزند: چگونگی تعیین میزان نفقه

تعیین میزان نفقه فرزند یکی از حساس ترین و پیچیده ترین مراحل در دعاوی نفقه است. از آنجا که قانون مبلغ مشخصی را برای نفقه تعیین نکرده، دادگاه برای رسیدن به یک مبلغ عادلانه و متناسب، به نظر کارشناس رسمی دادگستری متوسل می شود.

اهمیت کارشناسی در تعیین نفقه

نقش کارشناس رسمی دادگستری در پرونده های نفقه محوری است. کارشناس با توجه به معیارهای قانونی و عرفی، میزان نیازهای فرزند و توانایی مالی پدر را بررسی و مبلغ نفقه را تخمین می زند. این نظر معمولاً اساس رأی دادگاه قرار می گیرد. کارشناس نه تنها به اسناد و مدارک موجود در پرونده اکتفا نمی کند، بلکه ممکن است تحقیقات میدانی نیز انجام دهد یا با طرفین مصاحبه کند.

ملاک های تعیین نفقه توسط کارشناس

کارشناس رسمی دادگستری برای تعیین میزان نفقه، به عوامل متعددی توجه می کند:

• شأن اجتماعی فرزند: وضعیت زندگی، تحصیلات، منطقه سکونت و به طور کلی جایگاه اجتماعی خانواده فرزند، در تعیین میزان نفقه مؤثر است. نفقه باید به گونه ای باشد که فرزند بتواند زندگی ای متناسب با شأن خانوادگی خود داشته باشد.
• نیازهای واقعی فرزند: سن فرزند، جنسیت، وضعیت سلامت، هزینه های تحصیل (مهدکودک، مدرسه، دانشگاه)، هزینه های درمانی (در صورت بیماری خاص)، نیاز به پوشاک، خوراک و مسکن، همگی در تعیین میزان نفقه لحاظ می شوند.
• محل سکونت: هزینه های زندگی در شهرهای مختلف و حتی مناطق مختلف یک شهر متفاوت است. کارشناس این تفاوت ها را در برآورد خود لحاظ می کند.
• توانایی مالی منفق (پدر): مهم ترین عامل، توانایی مالی پدر است. کارشناس میزان درآمد پدر (حقوق، مزایا، سود کسب وکار، اجاره املاک)، دارایی ها و همچنین تعهدات مالی دیگر او (مانند اقساط، بدهی ها و سایر افراد واجب النفقه) را بررسی می کند تا مبلغی را تعیین کند که پدر بدون افتادن در مضیقه شدید، قادر به پرداخت آن باشد.
• عرف و عادات جامعه: هزینه های عرفی و نیازهای معمول یک فرزند در جامعه، از دیگر عوامل تأثیرگذار است.

نمونه فرضی نظریه کارشناسی نفقه فرزند

در زیر یک نمونه فرضی از نظریه کارشناسی نفقه فرزند ارائه می شود تا تصویری روشن تر از چگونگی این فرآیند به دست آید:

کارشناس رسمی دادگستری
نام و نام خانوادگی کارشناس: [نام کارشناس]
شماره پرونده: [شماره پرونده]
تاریخ ارجاع: [تاریخ ارجاع]
تاریخ ارائه نظریه: [تاریخ نظریه]

ریاست محترم شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

موضوع: نظریه کارشناسی در خصوص تعیین نفقه فرزند آقای [نام پدر] و خانم [نام مادر] به نام [نام فرزند]

با سلام،
احتراماً، در خصوص پرونده کلاسه [شماره کلاسه] مطروحه در آن شعبه محترم، مبنی بر مطالبه نفقه فرزند به نام [نام فرزند]، فرزند آقای [نام پدر] (خوانده) و خانم [نام مادر] (خواهان)، اینجانب طبق قرار کارشناسی مورخ [تاریخ قرار] مامور به اظهار نظر در خصوص تعیین میزان نفقه گردیده ام.
با بررسی محتویات پرونده، از جمله شناسنامه فرزند [نام فرزند] متولد [تاریخ تولد] که [سن] سال سن دارد، اظهارات خواهان و مدارک ارائه شده توسط ایشان (مانند گواهی اشتغال به تحصیل فرزند در مقطع [مقطع تحصیلی] در مدرسه [نام مدرسه/دانشگاه] و فاکتورهای درمانی و هزینه های جاری)، و همچنین با در نظر گرفتن وضعیت شغلی خوانده به عنوان [شغل پدر] و بررسی استعلامات بانکی/اداری در خصوص درآمد ایشان و اطلاعات مربوط به دارایی ها (در صورت وجود و دسترسی)، به شرح ذیل اظهار نظر می نمایم:

۱. بررسی وضعیت فرزند (خواهان):
فرزند [نام فرزند]، [سن] ساله، دانش آموز/دانشجو در مقطع [مقطع تحصیلی] می باشد. نیازهای اساسی وی شامل هزینه های خوراک، پوشاک، مسکن (به صورت سهم الشرکه در هزینه های مسکن مادر)، تحصیل، درمان و اوقات فراغت، با توجه به شأن عرفی و اجتماعی خانواده، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت.
- هزینه های ماهانه خوراک: [مبلغ فرضی] ریال
- هزینه های ماهانه پوشاک: [مبلغ فرضی] ریال
- سهم الشرکه در هزینه های مسکن: [مبلغ فرضی] ریال
- هزینه های تحصیلی (شامل شهریه، کتاب و لوازم): [مبلغ فرضی] ریال
- هزینه های درمانی و بهداشتی: [مبلغ فرضی] ریال
- هزینه های متفرقه و تفریحات: [مبلغ فرضی] ریال
جمع کل برآورد نیازهای فرزند: [مبلغ کل فرضی] ریال

۲. بررسی تمکن مالی منفق (خوانده):
بر اساس مدارک ارائه شده و تحقیقات انجام شده، آقای [نام پدر] به شغل [شغل پدر] اشتغال داشته و درآمد خالص ماهیانه ایشان در حدود [مبلغ درآمد فرضی] ریال برآورد می گردد. همچنین ایشان دارای [نوع دارایی، مثلاً یک واحد آپارتمان و یک دستگاه خودرو] می باشند. تعهدات مالی دیگر ایشان شامل [مثلاً: اقساط وام مسکن به مبلغ مشخصی در ماه] نیز لحاظ گردید. با توجه به ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی، تمکن مالی خوانده جهت پرداخت نفقه فرزند احراز می گردد.

۳. نتیجه گیری و تعیین میزان نفقه:
با توجه به جمیع جهات فوق، از جمله نیازهای فرزند، شأن اجتماعی وی و تمکن مالی پدر، و با عنایت به اصول انصاف و عدالت، میزان نفقه ماهیانه فرزند [نام فرزند] مبلغ [مبلغ نهایی نفقه، مثلاً 80,000,000] ریال (معادل هشت میلیون تومان) از تاریخ [تاریخ تقدیم دادخواست/تاریخ عدم پرداخت] تعیین و اعلام می گردد.

این نظریه بر اساس اطلاعات موجود در پرونده و تحقیقات میدانی صورت گرفته، تنظیم شده و جهت هرگونه تصمیم گیری به آن شعبه محترم تقدیم می گردد.

با تشکر و احترام
[امضاء و مهر کارشناس]

رأی دادگاه و رأی شورای حل اختلاف در مورد نفقه فرزند

پس از طی مراحل رسیدگی و ارائه نظریه کارشناسی، دادگاه یا شورای حل اختلاف اقدام به صدور رأی می نمایند. این آراء، نتیجه نهایی فرآیند قضایی بوده و خواهان و خوانده را از تکلیف و حقوق خود مطلع می سازند.

تحلیل یک نمونه رأی دادگاه در خصوص نفقه فرزند

در اینجا یک نمونه فرضی از رأی دادگاه خانواده در مورد مطالبه نفقه فرزند ارائه می شود. این رأی معمولاً شامل مشخصات پرونده، گردشکار (خلاصه روند رسیدگی)، دلایل دادگاه برای صدور رأی و متن نهایی رأی است.

رأی دادگاه

شماره پرونده: [شماره پرونده]
کلاسه پرونده: [کلاسه پرونده]
شماره دادنامه: [شماره دادنامه]
تاریخ صدور: [تاریخ صدور رأی]

مرجع رسیدگی: شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی (خانواده) شهرستان [نام شهرستان]
ریاست: جناب آقای/سرکار خانم [نام قاضی]

خواهان: خانم [نام مادر] فرزند [نام پدر مادر] با شماره ملی [شماره ملی مادر] و اقامتگاه [آدرس مادر] به نمایندگی از فرزند صغیرش خانم/آقا [نام فرزند]
خوانده: آقای [نام پدر] فرزند [نام پدر پدر] با شماره ملی [شماره ملی پدر] و اقامتگاه [آدرس پدر]

خواسته: مطالبه نفقه فرزند

گردشکار:
خواهان دادخواستی به شرح فوق الذکر به طرفیت خوانده تقدیم دادگاه نموده و بیان داشته است که خوانده از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت] از پرداخت نفقه فرزند مشترک، [نام فرزند]، امتناع ورزیده است. پرونده پس از ثبت و ارجاع به این شعبه، جهت تعیین میزان نفقه به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع گردید. کارشناس محترم پس از بررسی مدارک و اوضاع و احوال، نظریه خود را به شماره [شماره نظریه کارشناسی] مورخ [تاریخ نظریه] تقدیم دادگاه نمود که بر اساس آن، میزان نفقه فرزند ماهیانه مبلغ [مبلغ نفقه به ریال و حروف] ریال تعیین گردید. با ابلاغ نظریه کارشناسی به طرفین، اعتراضی از سوی آنان به عمل نیامد. دادگاه جلسات رسیدگی را تشکیل و اظهارات وکلای طرفین را استماع نمود. با توجه به مجموع محتویات پرونده، ختم رسیدگی را اعلام و به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می نماید.

رأی دادگاه:
در خصوص دادخواست خانم [نام مادر] به وکالت/نمایندگی از فرزند صغیرش خانم/آقا [نام فرزند] به طرفیت آقای [نام پدر] به خواسته مطالبه نفقه فرزند از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] لغایت زمان اجرای حکم و همچنین مطالبه کلیه خسارات دادرسی؛
نظر به اینکه رابطه ابوت و بنوت بین خوانده و فرزند، [نام فرزند]، به موجب تصویر مصدق شناسنامه مسلم و محرز است و عدم پرداخت نفقه از سوی پدر نیز با توجه به اظهارات خواهان و سایر قرائن و امارات موجود در پرونده و عدم ارائه دلیل اثباتی بر پرداخت از سوی خوانده، محرز می باشد. همچنین با عنایت به ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی که پرداخت نفقه اولاد را در درجه اول بر عهده پدر قرار می دهد و با توجه به تمکن مالی خوانده بر اساس نظریه کارشناس رسمی دادگستری، و استناد به ماده ۶ قانون حمایت خانواده که به مادر حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل را می دهد؛
دادگاه، ضمن احراز ضرورت اقدام خواهان به نمایندگی از فرزندش، و با استناد به نظریه کارشناسی که مصون از هرگونه اعتراض موجه باقی مانده است، خوانده، آقای [نام پدر] را محکوم به پرداخت نفقه فرزندش، [نام فرزند]، به میزان ماهیانه مبلغ [مبلغ نفقه به ریال و حروف] ریال از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] تا زمان استحقاق فرزند به دریافت نفقه، و نیز پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه های ثبت دادخواست، هزینه کارشناسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) در حق خواهان (به نمایندگی از فرزند) می نماید.
این رأی حضوری و ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه محترم تجدیدنظر استان [نام استان] می باشد.

قاضی شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان]
[امضاء و مهر قاضی]

تحلیل یک نمونه رأی شورای حل اختلاف

در مواردی که میزان خواسته نفقه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد (با ملاحظه ماهیت نفقه که غالباً با کارشناسی تعیین می شود)، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع می گردد. شورای حل اختلاف بیشتر بر صلح و سازش تأکید دارد، اما در صورت عدم سازش، می تواند رأی نیز صادر کند. نمونه فرضی زیر، یک رأی از شورای حل اختلاف است:

رأی شورای حل اختلاف

شماره پرونده: [شماره پرونده]
کلاسه پرونده: [کلاسه پرونده]
شماره دادنامه: [شماره دادنامه]
تاریخ صدور: [تاریخ صدور رأی]

مرجع رسیدگی: شعبه [شماره شعبه] شورای حل اختلاف شهرستان [نام شهرستان]
اعضای شورا: [نام اعضاء]

خواهان: خانم [نام مادر] فرزند [نام پدر مادر] با شماره ملی [شماره ملی مادر] و اقامتگاه [آدرس مادر] به نمایندگی از فرزند صغیرش آقا/خانم [نام فرزند]
خوانده: آقای [نام پدر] فرزند [نام پدر پدر] با شماره ملی [شماره ملی پدر] و اقامتگاه [آدرس پدر]

خواسته: مطالبه نفقه فرزند (مقوم به [مبلغ مقوم به] ریال)

گردشکار:
خواهان دادخواستی به شرح فوق الذکر علیه خوانده تقدیم این شورا نموده و بیان داشته است که خوانده از پرداخت نفقه فرزند مشترک امتناع می نماید. پرونده پس از ثبت و ابلاغ به طرفین، جلسه رسیدگی تشکیل گردید. اعضای شورا تلاش فراوان جهت ایجاد صلح و سازش بین طرفین نمودند که متأسفانه نتیجه ای حاصل نشد. لذا با توجه به عدم سازش و اصرار خواهان بر مطالبه نفقه، و با ارجاع پرونده به کارشناس رسمی دادگستری و وصول نظریه کارشناسی به شماره [شماره نظریه] مورخ [تاریخ نظریه] که میزان نفقه فرزند را ماهیانه [مبلغ نفقه به ریال] ریال تعیین نموده است، و با توجه به سایر محتویات پرونده، شورا ختم رسیدگی را اعلام و به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می نماید.

رأی شورا:
در خصوص دادخواست خانم [نام مادر] به نمایندگی از فرزند صغیرش آقا/خانم [نام فرزند] به طرفیت آقای [نام پدر] به خواسته مطالبه نفقه فرزند و کلیه خسارات دادرسی؛
نظر به اینکه رابطه ابوت و بنوت بین خوانده و فرزند محرز و مسلم است و با توجه به ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزند بر عهده پدر می باشد. همچنین با احراز ضرورت اقدام خواهان به نمایندگی از فرزندش بر اساس ماده ۶ قانون حمایت خانواده، و با عنایت به نظریه کارشناسی رسمی دادگستری که میزان نفقه را ماهیانه [مبلغ نفقه به ریال] ریال از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] تعیین نموده و مورد اعتراض موجهی قرار نگرفته است؛
شورا، خوانده، آقای [نام پدر] را محکوم به پرداخت نفقه فرزندش، آقا/خانم [نام فرزند]، به میزان ماهیانه مبلغ [مبلغ نفقه به ریال و حروف] ریال از تاریخ [تاریخ عدم پرداخت نفقه] تا زمان استحقاق، و نیز پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه های ثبت دادخواست و هزینه کارشناسی در حق خواهان (به نمایندگی از فرزند) می نماید.
این رأی حضوری و ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ، قابل واخواهی در همین شورا و سپس قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه عمومی (حقوقی) شهرستان [نام شهرستان] می باشد.

اعضای شورای حل اختلاف شعبه [شماره شعبه] شهرستان [نام شهرستان]
[امضاء و مهر اعضاء]

سوالات متداول (FAQ) در مورد نفقه فرزند

در ادامه به برخی از پرتکرارترین سوالات در زمینه نفقه فرزند پاسخ داده می شود تا ابهامات رایج در این خصوص برطرف گردد.

نفقه فرزند دختر و پسر تا چه سنی پرداخت می شود؟

پرداخت نفقه فرزند تا زمانی است که فرزند قادر به تأمین معاش خود نباشد. برای فرزند دختر، این تکلیف تا زمان ازدواج او ادامه دارد، مگر اینکه قبل از ازدواج شاغل شده و درآمد کافی برای تأمین زندگی خود داشته باشد. برای فرزند پسر، معمولاً تا پایان دوران تحصیل و شروع به کار، نفقه تعلق می گیرد. سن قانونی (۱۸ سال تمام) نشان دهنده رشد است، اما اگر فرزند پسر پس از ۱۸ سالگی همچنان به تحصیل اشتغال داشته و قادر به کار نباشد، پدر موظف به پرداخت نفقه است. در هر دو مورد، اگر فرزند به دلیل بیماری، معلولیت یا ناتوانی قادر به تأمین معاش خود نباشد، نفقه تا هر زمانی که این وضعیت ادامه داشته باشد، بر عهده پدر است.

اگر پدر تمکن مالی نداشته باشد، چه کسی مسئول پرداخت نفقه است؟

بر اساس ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، در صورتی که پدر تمکن مالی برای پرداخت نفقه نداشته باشد یا فوت کرده باشد، مسئولیت پرداخت نفقه به ترتیب به عهده اجداد پدری، سپس مادر، و در نهایت به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری قرار می گیرد. این افراد نیز باید خود تمکن مالی برای پرداخت نفقه را داشته باشند.

آیا فرزند دانشجو حق دریافت نفقه دارد؟

بله، فرزند دانشجو (چه دختر و چه پسر) که قادر به تأمین معاش خود نباشد و به صورت تمام وقت به تحصیل اشتغال دارد، مستحق دریافت نفقه است. تحصیل به عنوان یکی از موانع اشتغال به کار محسوب می شود و پدر در صورت تمکن مالی، مکلف به پرداخت نفقه فرزند دانشجوی خود است.

میزان نفقه فرزند چگونه محاسبه می شود؟ آیا قانون عدد مشخصی تعیین کرده است؟

قانون عدد مشخصی را برای میزان نفقه فرزند تعیین نکرده است. میزان نفقه بر اساس نیازهای واقعی فرزند، شان و جایگاه اجتماعی خانواده و همچنین تمکن مالی پدر توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می شود. دادگاه نظر کارشناس را مبنای صدور رأی خود قرار می دهد.

مدت زمان رسیدگی به پرونده نفقه چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های نفقه بسته به حجم کار دادگاه، پیچیدگی پرونده، نیاز به کارشناسی و اعتراضات احتمالی، متفاوت است. اما به طور معمول، یک پرونده نفقه از زمان ثبت دادخواست تا صدور رأی بدوی، می تواند بین چند ماه تا یک سال به طول انجامد. مراحل تجدیدنظرخواهی و اجرا نیز ممکن است زمان بر باشد.

آیا مادر می تواند نفقه فرزند را ببخشد؟

خیر، نفقه فرزند حق خود فرزند است و مادر صرفاً به نمایندگی از او اقدام به مطالبه می کند. بنابراین، مادر نمی تواند نفقه فرزند را ببخشد یا با پدر بر سر آن صلح کند، مگر اینکه این صلح به گونه ای باشد که مادر خودش نیازهای معیشتی فرزند را تأمین کرده و او را از مطالبه نفقه بی نیاز کند و رعایت غبطه و مصلحت طفل نیز مورد تأیید مرجع قضایی قرار گیرد. در غیر این صورت، بخشش نفقه توسط مادر وجاهت قانونی ندارد و پدر همچنان مسئول پرداخت است.

چگونه می توان از طریق اجرای احکام، نفقه را مطالبه کرد؟

پس از قطعی شدن حکم نفقه از دادگاه، خواهان باید به دادگاه صادرکننده رأی مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه نماید. پس از صدور و ابلاغ اجراییه به پدر، در صورتی که وی نسبت به پرداخت نفقه اقدام نکند، خواهان می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، تقاضای توقیف اموال پدر (حساب بانکی، حقوق، املاک و…) یا اعمال ماده 53 قانون حمایت خانواده (ترک انفاق کیفری) را بنماید. در صورت شاغل بودن پدر، امکان معرفی محل کار وی برای کسر مستقیم نفقه از حقوق نیز وجود دارد.

آیا با فوت پدر، نفقه فرزند قطع می شود؟

با فوت پدر، تکلیف پرداخت نفقه فرزند مستقیماً قطع نمی شود. در این حالت، اگر پدر متوفی اموالی از خود به جا گذاشته باشد، نفقه فرزند از محل ترکه پدر تأمین خواهد شد. اگر ترکه کافی نباشد یا پدر اموالی نداشته باشد، تکلیف پرداخت نفقه به ترتیب سلسله مراتب قانونی (اجداد پدری، مادر، و…) منتقل می شود، مشروط بر اینکه این افراد تمکن مالی لازم را داشته باشند.

نتیجه گیری و توصیه به مشاوره حقوقی تخصصی

مطالبه نفقه فرزند از پدر، فرآیندی حقوقی و گاه پیچیده است که نیازمند آگاهی دقیق از قوانین و رویه های قضایی می باشد. همانطور که تشریح شد، از تعریف نفقه و سلسله مراتب مسئولین پرداخت تا مراحل گام به گام تقدیم دادخواست، تعیین میزان نفقه توسط کارشناس و اجرای احکام، هر مرحله دارای جزئیات حقوقی خاص خود است. عدم آگاهی کافی از این روند می تواند به تضییع حقوق فرزند و طولانی شدن فرآیند قضایی منجر شود.

با توجه به اهمیت حیاتی نفقه در زندگی فرزندان و همچنین پیچیدگی های پرونده های خانوادگی، بهره گیری از مشاوره حقوقی و وکیل متخصص در امور خانواده اکیداً توصیه می شود. یک وکیل مجرب می تواند شما را در جمع آوری مدارک، تنظیم صحیح دادخواست، ارائه دفاعیات قوی در دادگاه و پیگیری اجرای حکم یاری رساند. این حمایت حقوقی، نه تنها شانس موفقیت پرونده را افزایش می دهد، بلکه می تواند در زمان و هزینه های شما نیز صرفه جویی کند.

تأمین آینده و نیازهای فرزندان، وظیفه مشترک جامعه و خانواده است. با گام برداشتن صحیح در مسیر حقوقی، می توان اطمینان حاصل کرد که این حقوق به بهترین شکل ممکن احقاق می گردند.

برای مشاوره و تنظیم دادخواست دقیق نفقه فرزند، می توانید با متخصصین حقوقی مربوطه تماس حاصل فرمایید.