چرا حضانت فرزند با پدر است

تصور رایج در جامعه مبنی بر اینکه حضانت فرزند همواره با پدر است، یک باور نادرست است که ریشه در عدم اطلاع کافی از قوانین مدنی و اصول فقهی حاکم بر مسئله حضانت در ایران دارد. در حقیقت، حضانت در قانون ایران، هم حق و هم تکلیف مشترک پدر و مادر است و اولویت آن بسته به سن، جنسیت و مهم تر از همه، مصلحت عالیه کودک تعیین می شود. این مقاله با هدف ابهام زدایی از این تصور، به بررسی جامع ابعاد حقوقی و شرعی حضانت فرزند در ایران می پردازد تا تصویر روشن و دقیقی از این مسئولیت مهم والدین ارائه دهد.

مسئله حضانت از جمله موضوعات حساس و پیچیده در حوزه حقوق خانواده است که همواره پرسش ها و ابهامات فراوانی را در اذهان عمومی ایجاد می کند، به ویژه در شرایط جدایی و طلاق والدین. فهم صحیح و دقیق از مفهوم حضانت، شرایط و ضوابط قانونی آن، و نقش کلیدی مصلحت کودک در تصمیم گیری های قضایی، برای تمامی والدین و افراد مرتبط از اهمیت بسزایی برخوردار است. این تحلیل جامع، با تکیه بر مبانی مستند قانونی و شرعی، تلاش می کند تا مخاطبان را با واقعیت های موجود آشنا سازد و به این پرسش کلیدی پاسخی روشن و مستدل دهد.

مفهوم حضانت در حقوق و فقه: تعاریف و مبانی

برای درک صحیح از اینکه چرا حضانت فرزند با پدر است، ابتدا باید به تعاریف و مبانی حضانت در دو حوزه حقوق مدنی و فقه اسلامی بپردازیم. این دو دیدگاه، هرچند با هم نقاط اشتراک فراوانی دارند، اما هر کدام از منظر خاص خود به این موضوع نگریسته اند.

تعریف لغوی و اصطلاحی حضانت

واژه «حضانت» از ریشه «حضن» گرفته شده است که در لغت به معنای در کنار گرفتن، نگهداری، پرستاری و مراقبت از کودک آمده است. این معنای لغوی، به ماهیت مراقبتی و پرورشی حضانت اشاره دارد.

• در حقوق مدنی: حضانت به عنوان «اقتداری که قانون به منظور نگهداری و تربیت اطفال به پدر و مادر آنان اعطا کرده است»، تعریف می شود. این اقتدار، ترکیبی از حق و تکلیف است؛ یعنی هم والدین حق دارند از فرزند خود نگهداری و تربیت کنند و هم مکلف به انجام این وظیفه هستند. نگاهداری شامل تأمین نیازهای مادی مانند خوراک، پوشاک، مسکن و مراقبت های جسمی است، در حالی که تربیت به پرورش استعدادها، آموزش، هدایت اخلاقی و معنوی کودک ناظر است.
• در فقه اسلامی: فقها حضانت را «ولایت و سلطنت بر تربیت کودک و انجام آنچه به مصلحت اوست، از قبیل حفظ و نگهداری وی، نظافت، پرستاری و تربیت» می دانند. این تعریف نیز بر ابعاد جسمی و روحی تربیت تأکید دارد و نشان می دهد که حضانت صرفاً نگهداری فیزیکی نیست، بلکه شامل ابعاد عمیق تر پرورشی و اخلاقی نیز می شود.

مبانی حقوقی و شرعی وجوب حضانت

وجوب حضانت، یعنی لزوم نگهداری و تربیت فرزند، بر مبنای ادله قوی شرعی و قانونی استوار است که نشان می دهد این مسئولیت، امری مسلم و بدیهی است.

• قرآن کریم: آیات متعددی به مسئولیت والدین در قبال فرزندانشان اشاره دارد. برای مثال، آیه ۲۳۳ سوره بقره می فرماید:
  

  «…لا تُضارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَولُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ…»

  این آیه به وضوح بیان می کند که نه مادر و نه پدر نباید به سبب فرزندشان دچار زیان شوند یا به او زیان برسانند. این مفهوم، لزوم مراقبت و پرهیز از آسیب رساندن به کودک را مورد تأکید قرار می دهد که خود از مبانی وجوب حضانت است. همچنین، همین آیه حق شیردهی مادر را تا دو سال تمام تأکید می کند که نشانی از اولویت مادر در سال های اولیه زندگی کودک است.

• روایات و سنت معصومین: احادیث بسیاری از ائمه اطهار (علیهم السلام) بر اهمیت نگهداری و تربیت فرزندان توسط والدین تأکید دارند. این روایات، ضمن تأیید اصل حضانت، به جزئیات و اولویت بندی های آن نیز پرداخته اند که در ادامه بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
• عقل و سیره عقلا: از منظر عقلی، بدیهی است که کودک در سال های اولیه زندگی خود به شدت نیازمند مراقبت، حمایت و تربیت والدین است. هیچ کس جز پدر و مادر، دلسوزی و شفقت لازم را برای نگهداری از فرزند ندارد. این سیره عقلا نیز مؤید وجوب حضانت است.
• قانون مدنی ایران: ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد: «نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است.» این ماده قانونی، به وضوح نشان می دهد که حضانت یک مسئولیت مشترک و غیرقابل انکار برای هر دو والد است و هر دو در برابر آن حق و تکلیف دارند.

واقعیت حقوقی حضانت در ایران: حق یا تکلیف مشترک؟

در نظام حقوقی ایران، حضانت نه یک امتیاز انحصاری و نه یک حق مطلق برای یکی از والدین است، بلکه مسئولیت سنگینی است که قانون برای حفظ مصلحت و سلامت کودک بر عهده پدر و مادر قرار داده است. این مسئولیت، در شرایط مختلف، دارای اولویت بندی هایی است که در ادامه به تفصیل بررسی می شود.

حضانت در دوران زندگی مشترک والدین

در طول دوران زندگی مشترک و تا زمانی که والدین به زندگی زناشویی خود ادامه می دهند، حضانت فرزند به صورت مشترک بر عهده هر دو پدر و مادر است. این بدان معناست که هر دو در نگهداری، تربیت، تأمین نیازهای مادی و معنوی فرزند، و اتخاذ تصمیمات مربوط به آینده او مسئولیت دارند. قانون در این مرحله، هیچ گونه تفکیکی قائل نشده و حق و تکلیف را به طور مساوی برای هر دو والد در نظر گرفته است.

حضانت پس از طلاق و جدایی: اولویت بندی بر اساس سن و جنسیت

یکی از مهم ترین بخش ها در بحث حضانت، مربوط به شرایط پس از طلاق یا جدایی والدین است. در این شرایط، قانونگذار با در نظر گرفتن مصلحت کودک و نیازهای رشدی او، اولویت هایی را تعیین کرده است. این تقسیم بندی، گاه منشأ تصور غلط «حضانت با پدر است» می شود که نیاز به شفاف سازی دارد.

1. تا هفت سالگی: اولویت با مادر

   بر اساس اصلاحیه ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزند چه پسر و چه دختر، تا سن هفت سالگی، با مادر است، مگر اینکه مادر صلاحیت نگهداری از فرزند را نداشته باشد یا دادگاه تشخیص دهد که مصلحت کودک ایجاب می کند حضانت به پدر سپرده شود. این اولویت بندی، با توجه به نیازهای عاطفی، جسمی و مراقبتی کودک در سنین خردسالی، به ویژه نیاز به شیر مادر و مراقبت های اولیه، صورت گرفته است.

2. پس از هفت سالگی تا بلوغ: تعیین با دادگاه بر اساس مصلحت کودک

   پس از اتمام هفت سالگی، موضوع حضانت وارد مرحله جدیدی می شود که در آن، تعیین حضانت با دادگاه است. دادگاه با در نظر گرفتن «مصلحت عالیه کودک»، تصمیم گیرنده نهایی خواهد بود. با این حال، قوانین و رویه های قضایی موجود، غالباً به تفکیک جنسیت فرزند در این دوره اشاره دارند:

   • فرزند دختر: از هفت سالگی تا سن بلوغ شرعی (که در ایران ۹ سال تمام قمری است)، دادگاه غالباً حضانت فرزند دختر را به مادر واگذار می کند، مگر در موارد خاص که مادر فاقد صلاحیت باشد یا مصلحت کودک ایجاب کند حضانت به پدر داده شود.
   • فرزند پسر: از هفت سالگی تا سن بلوغ شرعی (که در ایران ۱۵ سال تمام قمری است)، دادگاه بر اساس مصلحت کودک تصمیم می گیرد، اما در عمل و با توجه به فقه اسلامی و رویه قضایی، اغلب حضانت فرزند پسر در این دوره به پدر سپرده می شود، مگر اینکه پدر فاقد صلاحیت باشد. اینجاست که تصور رایج حضانت پسر با پدر است شکل می گیرد، در حالی که این یک اصل مطلق نیست و مصلحت کودک همواره بر آن اولویت دارد.

نقش محوری مصلحت کودک

لازم است تأکید شود که در تمامی مراحل و تصمیم گیری های مربوط به حضانت، چه در دوران خردسالی و چه پس از آن، «مصلحت عالیه کودک» به عنوان مهم ترین و اساسی ترین اصل، ملاک عمل دادگاه است. این اصل، بر هر قاعده و اولویت دیگری ارجحیت دارد. به عبارت دیگر، حتی اگر قانونی، حضانت را با یکی از والدین بداند، اما دادگاه تشخیص دهد که در آن شرایط خاص، نگهداری کودک توسط آن والد به ضرر جسمی، روحی، اخلاقی یا تربیتی کودک است، می تواند حضانت را به والد دیگر یا حتی به شخص ثالث (مانند جد پدری یا سایر خویشاوندان) واگذار کند. این انعطاف پذیری قانونی، نشان از توجه عمیق به حقوق و آینده کودک دارد.

پایان دوره حضانت: انتخاب فرزند بالغ

دوره حضانت تا زمان رسیدن فرزند به سن بلوغ شرعی ادامه دارد و پس از آن، مفهوم حضانت به شکل قانونی خود پایان می یابد. در قوانین ایران:

• سن بلوغ برای دختر: ۹ سال تمام قمری.
• سن بلوغ برای پسر: ۱۵ سال تمام قمری.

پس از رسیدن فرزند به این سنین، او دیگر تحت حضانت هیچ یک از والدین قرار ندارد و از نظر قانونی دارای اختیار کامل در انتخاب محل زندگی خود است. به این معنا که فرزند بالغ می تواند آزادانه تصمیم بگیرد که با پدر زندگی کند، با مادر زندگی کند یا حتی مستقل از هر دو زندگی کند. در این مرحله، اراده و انتخاب خود فرزند از هر چیز دیگری مهم تر است و هیچ یک از والدین نمی توانند او را مجبور به زندگی با خود کنند.

لازم به ذکر است که حتی پس از پایان دوره حضانت و انتخاب محل زندگی توسط فرزند، حق ملاقات والد دیگر با فرزند همچنان پابرجاست و این حق قابل سلب شدن نیست، مگر با حکم دادگاه و در شرایط بسیار خاص که ملاقات به ضرر کودک تشخیص داده شود. این موضوع نشان دهنده اهمیت حفظ رابطه فرزند با هر دو والد، حتی پس از استقلال اوست.

سلب حضانت: چه زمانی اولویت ها تغییر می کنند؟

حق حضانت که به والدین داده شده، یک حق مطلق و دائمی نیست. در شرایطی که یکی از والدین (پدر یا مادر) صلاحیت لازم برای نگهداری و تربیت فرزند را از دست بدهد یا به گونه ای عمل کند که سلامت جسمی، روحی یا اخلاقی کودک به خطر افتد، دادگاه می تواند حق حضانت را از او سلب کرده و به والد دیگر یا در موارد خاص، به شخص ثالث واگذار نماید. این تصمیم همواره بر پایه اصل مصلحت عالیه کودک استوار است.

شرایط سلب حضانت از والدین (پدر یا مادر)

قانون مدنی و آیین نامه های اجرایی، مواردی را برشمرده اند که می تواند منجر به سلب حضانت از پدر یا مادر شود. این موارد، برای هر دو والد یکسان است و شامل:

• جنون: جنون دائمی یا ادواری هر یک از والدین، در صورتی که ادامه حضانت را ناممکن سازد.
• اعتیاد زیان آور: اعتیاد هر یک از والدین به الکل، مواد مخدر یا قمار، در حدی که به سلامت و تربیت فرزند لطمه وارد کند.
• اشتهار به فساد اخلاق و فحشا: اگر یکی از والدین به فساد اخلاقی و فحشا مشهور باشد و این امر بر تربیت فرزند تأثیر منفی بگذارد.
• سوء استفاده از فرزند: بهره کشی از فرزند، فساد اخلاقی او، اعمال خشونت، ضرب و جرح یا بدرفتاری شدید با کودک.
• بیماری های مسری و خطرناک: ابتلا به بیماری های جسمی یا روانی مسری و خطرناک که امکان مراقبت صحیح از کودک را سلب کند یا سلامت کودک را به خطر اندازد.
• عدم رعایت بهداشت و نظافت فرزند: اهمال شدید در رعایت بهداشت فردی و محیطی کودک که به سلامت او آسیب برساند.
• هرگونه وضعیتی که سلامت جسمی، روحی یا اخلاقی کودک را به خطر اندازد: این بند شامل طیف وسیعی از موارد می شود که دادگاه با بررسی شرایط خاص پرونده، مصلحت کودک را در خطر ببیند.

فرآیند سلب حضانت، یک فرآیند حقوقی است که مستلزم طرح دعوا در دادگاه خانواده و اثبات موارد فوق توسط خواهان است. دادگاه پس از بررسی دلایل و شواهد و در صورت لزوم، انجام تحقیقات محلی و کارشناسی، در مورد سلب حضانت تصمیم گیری می کند.

تأثیر ازدواج مجدد مادر بر حضانت

یکی از باورهای قدیمی و نادرست در مورد حضانت این بود که ازدواج مجدد مادر به طور خودکار باعث سلب حضانت از او می شد. اما با اصلاحات صورت گرفته در قانون مدنی، این حکم تغییر کرده است.

بر اساس قانون جدید، ازدواج مجدد مادر به تنهایی موجب سلب حضانت از او نمی شود. دادگاه مصلحت کودک را بررسی می کند و در صورتی که ازدواج مجدد مادر به ضرر مصلحت کودک نباشد، می تواند حضانت را به او بسپارد یا اجازه ادامه آن را بدهد.

این تغییر قانونی، با هدف حفظ پیوند عاطفی مادر و فرزند و همچنین تطابق بیشتر با اصول حقوقی مدرن و حقوق کودک صورت گرفته است.

جنبه های مالی حضانت: نفقه و هزینه های نگهداری

بحث حضانت، تنها به ابعاد نگهداری و تربیت محدود نمی شود، بلکه جنبه های مالی مهمی نیز دارد که نیازمند توجه است. این جنبه ها به صورت روشن در قوانین ایران تبیین شده اند تا مسئولیت ها و حقوق هر یک از والدین مشخص باشد.

مسئولیت پرداخت نفقه فرزند

یکی از اصول اساسی در حقوق خانواده ایران این است که مسئولیت پرداخت نفقه فرزند، همواره و در هر شرایطی بر عهده پدر است. این قاعده حتی اگر حضانت فرزند به عهده مادر یا شخص دیگری باشد، تغییر نمی کند.

• محتوای نفقه: نفقه فرزند شامل تمامی نیازهای اساسی او برای ادامه حیات و رشد است. این موارد عبارتند از:
  • خوراک و پوشاک متناسب با شأن و عرف جامعه.
  • مسکن مناسب برای زندگی.
  • هزینه های تحصیل و آموزش.
  • هزینه های درمانی و بهداشتی.
  • سایر نیازهای ضروری و متعارف کودک.
• مکلف بودن پدر: پدر مکلف است نفقه فرزند خود را بپردازد و در صورت امتناع، مادر یا جد پدری (در صورت عدم صلاحیت پدر) یا قیم می تواند از طریق مراجع قضایی اقدام به مطالبه نفقه کند و پدر را به پرداخت آن الزام نماید. توانایی مالی پدر در تعیین میزان نفقه مؤثر است، اما اصل وجوب پرداخت آن ثابت است.

اجرت حضانت

موضوع اجرت حضانت، یعنی آیا والد حضانت گیرنده می تواند در ازای نگهداری و مراقبت از فرزند، از والد دیگر یا از دارایی خود فرزند (در صورت وجود) اجرت مطالبه کند، از مسائل محل بحث در حقوق و فقه است.

• دیدگاه حقوقی و فقهی: بر اساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی که حضانت را «هم حق و هم تکلیف ابوین» می داند، و ماده ۱۱۷۲ که هیچ یک از ابوین را حق امتناع از نگهداری طفل نمی دهد، بسیاری از حقوقدانان و فقها معتقدند که حضانت به دلیل ماهیت تکلیفی آن، اصالتاً مجانی است و نمی توان در ازای انجام وظیفه قانونی و شرعی، مطالبه اجرت کرد. این دیدگاه بر این مبنا استوار است که والدین به دلیل پیوند عمیق عاطفی و مسئولیت ذاتی، نگهداری فرزند را به عنوان وظیفه و حق خود انجام می دهند.
• استثنائات و شرایط خاص: با این حال، در برخی موارد خاص، به ویژه در شرایطی که مادر پس از طلاق، وظیفه حضانت را بر عهده دارد و برای شیردهی یا نگهداری از فرزند متحمل زحمات و هزینه هایی می شود که از عرف خارج است، ممکن است بحث مطالبه اجرت المثل مطرح شود. این موضوع بیشتر در مورد شیردهی یا انجام کارهایی فراتر از وظایف متعارف حضانت است که می توان آن را نوعی خدمت مازاد تلقی کرد. اما به طور کلی، اصل بر عدم مطالبه اجرت برای نفس حضانت است.

حکمت تقسیم حضانت: توازن میان نقش های والدینی

تقسیم بندی حضانت بین پدر و مادر، نه تنها یک قاعده قانونی، بلکه مبتنی بر حکمت های عمیق روانشناختی، عاطفی و تربیتی است که هدف آن، تضمین بهترین شرایط برای رشد و بالندگی کودک است. این تقسیم، تلاشی است برای ایجاد توازن میان نقش های حیاتی هر دو والد در زندگی فرزند.

نقش حیاتی مادر در سال های اولیه

در سال های اولیه زندگی، به ویژه تا سن هفت سالگی، نیازهای عاطفی و جسمی کودک به مادر برجسته تر است. شیردهی، که اغلب توسط مادر انجام می شود، نه تنها تأمین کننده غذای کودک است، بلکه پیوند عمیقی از محبت و امنیت را بین مادر و فرزند ایجاد می کند. مراقبت های اولیه، نظافت، و پاسخگویی به نیازهای فوری نوزاد و خردسال، از جمله وظایفی است که مادر به طور غریزی و با مهارت بالایی انجام می دهد. این دوره، پایه و اساس رشد عاطفی و روانی کودک را تشکیل می دهد و حضور مادر در آن بسیار حیاتی است.

نقش حمایتی و تربیتی پدر در مراحل بعدی

پس از گذشت سال های اولیه، نقش پدر در زندگی کودک، به ویژه برای پسران، پررنگ تر می شود. پدر به عنوان الگوی جنسیتی، حمایت کننده مالی و اجتماعی، و نقش آفرین در تربیت و آماده سازی فرزند برای ورود به جامعه، دارای اهمیت است. پدر می تواند به کودک در کشف محیط، آموختن تجربیات زندگی، و شکل گیری شخصیت مستقل کمک کند. این تقسیم بندی، با هدف تأمین ابعاد مختلف تربیتی و رشدی کودک طراحی شده است تا هیچ یک از نیازهای او مغفول نماند.

تضمین رشد متعادل و سلامت روانی کودک

هدف نهایی از تقسیم حضانت، تضمین رشد متعادل و سلامت روانی کودک است. قانونگذار و شرع، با در نظر گرفتن نیازهای متفاوت کودک در مراحل مختلف سنی، سعی کرده اند بهترین شرایط را برای او فراهم آورند. این تقسیم بندی به نفع آینده جسمی و روحی کودک است و به هر یک از والدین فرصت می دهد تا در زمان مناسب، نقش خاص خود را در زندگی فرزند ایفا کنند.

علاوه بر این، در نظر گرفتن حقوق هر دو والد و امکان نقش آفرینی آن ها، به کاهش تنش های پس از طلاق کمک کرده و زمینه را برای تعامل و همکاری بیشتر والدین فراهم می آورد. این رویکرد، در نهایت به نفع کودک و تضمین آینده ای باثبات تر برای اوست.

حق ملاقات فرزند: حقی همیشگی و غیرقابل سلب

در مباحث مربوط به حضانت، یکی از مهم ترین حقوقی که هرگز از بین نمی رود، حق ملاقات فرزند است. این حق برای والد غیرحضانت گیرنده، یک حق طبیعی، اخلاقی و قانونی است که هدف آن حفظ پیوند عاطفی میان فرزند و والدینی است که حضانت آن ها را بر عهده ندارند.

اهمیت حق ملاقات

جدایی والدین، هرچند به حضانت و محل زندگی کودک سامان می بخشد، اما به معنای قطع ارتباط کودک با یکی از والدین نیست. حفظ ارتباط با هر دو والد برای رشد سالم روانی و عاطفی کودک حیاتی است. والد غیرحضانت گیرنده، همچنان پدر یا مادر کودک است و کودک به عشق، توجه و راهنمایی هر دوی آن ها نیاز دارد.

شرایط و نحوه اجرای حق ملاقات

حق ملاقات به طور معمول توسط دادگاه و با در نظر گرفتن مصلحت کودک تعیین می شود. این تعیین می تواند شامل زمان بندی (مثلاً چند ساعت در هفته، چند روز در ماه، یا بخشی از تعطیلات)، مکان ملاقات و نحوه انتقال کودک باشد. در بسیاری از موارد، والدین می توانند در مورد نحوه و زمان ملاقات به توافق برسند و این توافقنامه را برای تأیید و رسمیت یافتن به دادگاه ارائه دهند.

دادگاه در تعیین شرایط ملاقات، سعی می کند تا حد امکان آزادی و راحتی هر دو والد و همچنین حفظ آرامش و روال زندگی کودک را مد نظر قرار دهد. هدف این است که ملاقات ها نه تنها به ضرر کودک نباشد، بلکه به تقویت روابط خانوادگی و رشد شخصیتی او کمک کند.

محدودیت های حق ملاقات

اگرچه حق ملاقات یک حق غیرقابل سلب است، اما در موارد بسیار خاص و تنها به حکم دادگاه، ممکن است محدودیت هایی برای آن در نظر گرفته شود. این محدودیت ها فقط زمانی اعمال می شوند که دادگاه با دلایل و شواهد قوی تشخیص دهد که ملاقات والد با فرزند، به طور جدی سلامت جسمی، روحی یا اخلاقی کودک را به خطر می اندازد. برای مثال، در صورت اثبات سوءاستفاده، خشونت، اعتیاد شدید یا اختلالات روانی خطرناک والد، دادگاه ممکن است ملاقات را تحت نظارت قرار دهد، زمان آن را محدود کند یا حتی در موارد فوق العاده، به طور موقت آن را تعلیق نماید. اما این ها استثنائات هستند و اصل بر برقراری و حفظ حق ملاقات است.

نتیجه گیری: حضانت، وظیفه ای مشترک و آینده ساز

بررسی های جامع حقوقی و فقهی در این مقاله، به وضوح نشان می دهد که باور رایج مبنی بر اینکه «حضانت فرزند همواره با پدر است»، یک تصور اشتباه است. واقعیت آن است که حضانت فرزند، در قانون مدنی و شرع اسلام، یک حق و تکلیف مشترک برای هر دو پدر و مادر محسوب می شود.

در دوران زندگی مشترک، این مسئولیت به صورت مساوی بر عهده هر دو والد است. پس از جدایی یا طلاق، قانونگذار با در نظر گرفتن سن و جنسیت فرزند، اولویت هایی را تعیین کرده است؛ به عنوان مثال، حضانت تا هفت سالگی با مادر است و پس از آن، برای دختر و پسر با ملاحظات متفاوتی و همواره با در نظر گرفتن «مصلحت عالیه کودک» توسط دادگاه تعیین می شود. مصلحت کودک، مهم ترین اصل است که بر تمامی قواعد دیگر ارجحیت دارد و دادگاه می تواند در صورت عدم صلاحیت هر یک از والدین، حضانت را از او سلب کند.

مسئولیت پرداخت نفقه فرزند همواره بر عهده پدر است، فارغ از اینکه حضانت با چه کسی باشد. همچنین، حق ملاقات با فرزند برای والد غیرحضانت گیرنده، یک حق همیشگی و تقریباً غیرقابل سلب است که برای حفظ پیوندهای عاطفی ضروری است.

حکمت این تقسیم بندی، ایجاد توازن میان نقش های تربیتی و حمایتی مادر و پدر است تا فرزند بتواند در محیطی متعادل و با بهره مندی از محبت و راهنمایی هر دو والد، رشد کند. حضانت نه یک امتیاز، بلکه وظیفه ای مقدس و حیاتی است که برای پرورش نسلی سالم، نیازمند تعامل، همکاری و صلح میان والدین است.

امید است با روشنگری های ارائه شده، ابهامات مربوط به این حوزه برطرف و آگاهی عمومی در خصوص حقوق و تکالیف والدین افزایش یابد تا کودکان ایران، در سایه قوانین عادلانه، آینده ای روشن تر داشته باشند.

سوالات متداول

آیا حضانت فرزند همیشه با پدر است؟

خیر، این یک باور اشتباه است. حضانت در ایران حق و تکلیف مشترک پدر و مادر است و بسته به سن و جنسیت فرزند، اولویت با یکی از والدین است و مصلحت کودک بر همه چیز ارجحیت دارد.

حضانت فرزند دختر بعد از ۷ سالگی با کیست؟

پس از هفت سالگی تا سن بلوغ (۹ سال تمام قمری)، تعیین حضانت فرزند دختر با دادگاه است که در اغلب موارد، با در نظر گرفتن مصلحت کودک، به مادر سپرده می شود، مگر شرایط خاصی وجود داشته باشد.

حضانت فرزند پسر بعد از ۷ سالگی با کیست؟

بعد از هفت سالگی تا سن بلوغ (۱۵ سال تمام قمری)، دادگاه بر اساس مصلحت کودک تصمیم می گیرد؛ اما معمولاً در این دوره حضانت به پدر واگذار می شود، مگر اینکه پدر صلاحیت حضانت را نداشته باشد.

آیا ازدواج مجدد مادر، حضانت را از او سلب می کند؟

خیر، بر اساس اصلاحات قانونی، ازدواج مجدد مادر به تنهایی باعث سلب حضانت از او نمی شود. دادگاه مصلحت کودک را بررسی می کند و در صورت عدم مغایرت با مصلحت کودک، حضانت مادر ادامه خواهد یافت.

مسئولیت پرداخت هزینه های نگهداری و تربیت فرزند (نفقه) بر عهده کیست؟

مسئولیت پرداخت نفقه فرزند، شامل خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، و درمان، همواره بر عهده پدر است، حتی اگر حضانت فرزند با مادر باشد.

تا چه سنی فرزند تحت حضانت والدین قرار دارد؟

حضانت فرزند تا رسیدن به سن بلوغ ادامه دارد. سن بلوغ شرعی برای دختر ۹ سال تمام قمری و برای پسر ۱۵ سال تمام قمری است. پس از این سن، فرزند اختیار دارد که با کدام یک از والدین زندگی کند.

در صورت فوت یکی از والدین، حضانت فرزند با چه کسی خواهد بود؟

در صورت فوت یکی از والدین، حضانت فرزند به طور کامل بر عهده والد زنده باقی می ماند، صرف نظر از اینکه متوفی پدر یا مادر باشد و حتی اگر متوفی برای فرزند خود قیم تعیین کرده باشد.

آیا می توان حق ملاقات با فرزند را از والد دیگر سلب کرد؟

حق ملاقات والد غیرحضانت گیرنده با فرزند یک حق طبیعی و قانونی است و جز در موارد بسیار خاص و به حکم صریح دادگاه که مصلحت کودک را در خطر ببیند، قابل سلب نیست.