نمونه دادخواست تنفیذ وصیت نامه شفاهی

وصیت نامه شفاهی، به مفهوم صرفاً کلامی و بدون هیچ گونه سند مکتوبی، در نظام حقوقی ایران اصولاً فاقد اعتبار قانونی برای تنفیذ است، زیرا وصیت یک عمل حقوقی تشریفاتی است. با این حال، در شرایط استثنایی خاصی که قانون امور حسبی پیش بینی کرده، اظهارات شفاهی موصی ممکن است به صورت مکتوب درآید و تحت عنوان وصیت نامه غیررسمی (عادی) یا وصیت نامه در شرایط فوق العاده، قابلیت اثبات و تنفیذ پیدا کند.

مدیریت و تعیین تکلیف اموال و دارایی ها پس از فوت، همواره دغدغه بسیاری از افراد بوده است. وصیت، ابزاری حقوقی است که به فرد (موصی) این امکان را می دهد تا در زمان حیات، برای اموال و حقوق خود پس از وفات تصمیم گیری کند. این عمل حقوقی، در فوامت مختلفی قابل انجام است که اعتبار هر یک از آن ها به رعایت تشریفات قانونی بستگی دارد. در این میان، مفهوم وصیت نامه شفاهی غالباً به دلیل ابهام در ماهیت و نحوه اثبات آن، محل سوال و چالش های حقوقی فراوانی است. سوالی که در ذهن بسیاری شکل می گیرد این است که آیا صرف اظهارات کلامی یک فرد پیش از فوت، بدون هیچ گونه مکتوبی، می تواند به عنوان یک وصیت نامه معتبر تلقی شده و توسط دادگاه تنفیذ شود؟ پاسخ اولیه به این سوال در نظام حقوقی ایران، به دلیل ماهیت تشریفاتی وصیت، غالباً منفی است. اما بررسی دقیق مواد قانونی و استثنائات محدود آن، پیچیدگی های بیشتری را آشکار می سازد که در ادامه به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت.

جایگاه وصیت نامه شفاهی در حقوق ایران: ابهام یا عدم اعتبار؟

وصیت در حقوق ایران، به موجب ماده ۸۲۵ قانون مدنی و مواد ۲۷۶ الی ۲۹۹ قانون امور حسبی، عملی حقوقی است که برای اعتبار آن، رعایت تشریفات خاصی ضروری است. این تشریفات، تضمینی برای صحت اراده موصی و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی پس از فوت اوست. وصیت نامه شفاهی، به معنای صرفاً کلامی بودن وصیت و عدم وجود هرگونه سند مکتوب اولیه (حتی به صورت عادی)، در حالت کلی و بدون وقوع شرایط خاص، در نظام حقوقی ایران به عنوان یک وصیت نامه معتبر شناخته نمی شود و قابلیت تنفیذ قضایی ندارد.

دلیل اصلی این عدم اعتبار، ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی است که به صراحت بیان می دارد: وصایایی که به طریق دیگر غیر از طرق مذکور در این فصل به عمل آمده باشد در مراجع رسمی پذیرفته نیست مگر اینکه اشخاص ذینفع صحت وصیت را تصدیق نمایند. این ماده، لزوم رعایت یکی از اشکال قانونی وصیت نامه را برای پذیرش آن در مراجع رسمی مورد تاکید قرار می دهد. بنابراین، وصیت نامه کاملاً شفاهی، بدون اینکه در یکی از قالب های قانونی مکتوب شده باشد، اساساً از دایره شمول این ماده خارج بوده و اعتبار حقوقی ندارد.

انواع وصیت نامه معتبر طبق قانون امور حسبی

قانون امور حسبی، سه نوع اصلی وصیت نامه را به عنوان اشکال معتبر قانونی برای وصیت تملیکی و عهدی به رسمیت می شناسد که هر یک تشریفات خاص خود را دارند. علاوه بر این، مواردی تحت عنوان وصیت نامه در شرایط فوق العاده نیز پیش بینی شده که می توانند به نوعی با اظهارات شفاهی ارتباط پیدا کنند.

وصیت نامه رسمی (ماده ۲۷۷ قانون امور حسبی)

وصیت نامه رسمی، معتبرترین و غیرقابل خدشه ترین نوع وصیت نامه است. این نوع وصیت نامه مطابق با قواعد و تشریفات مربوط به اسناد رسمی، در دفاتر اسناد رسمی و با حضور مقام رسمی تنظیم می شود. از مزایای اصلی وصیت نامه رسمی، اعتبار مطلق آن است؛ به این معنا که اصولاً تردید یا انکار نسبت به آن پذیرفته نیست و مفاد آن برای تمامی مراجع و اشخاص، لازم الاتباع است. در این حالت، نیازی به اثبات صحت و اصالت وصیت نامه در دادگاه نیست و صرفاً برای اجرای مفاد آن، به اداره ثبت یا مراجع قضایی مراجعه می شود.

وصیت نامه خودنوشت (ماده ۲۷۸ قانون امور حسبی)

وصیت نامه خودنوشت، سندی است که تمام آن به خط خود موصی نوشته شده، دارای تاریخ (روز، ماه، سال) به خط موصی باشد و به امضای او رسیده باشد. در این نوع وصیت نامه، حضور گواهان یا مقام رسمی ضروری نیست؛ اما برای اعتبار و تنفیذ آن در دادگاه، خواهان (ذینفع وصیت) باید صحت و اصالت آن را اثبات کند. این اثبات غالباً از طریق کارشناسی خط و امضاء و در صورت لزوم، شهادت شهود آگاه به خط و امضای موصی انجام می پذیرد.

وصیت نامه سری (ماده ۲۷۹ قانون امور حسبی)

وصیت نامه سری، سندی است که ممکن است تمام آن به خط موصی نباشد، اما حتماً باید به امضای موصی رسیده باشد. این وصیت نامه در لفافه قرار گرفته و در اداره ثبت اسناد یا دفتر یکی از دادگاه ها به امانت سپرده می شود. شرایط تنظیم وصیت نامه سری شامل امضای وصیت نامه، لاک و مهر کردن آن در حضور مسئول ثبت و دو گواه است. محتوای این وصیت نامه تا پس از فوت موصی، سری باقی می ماند. این نوع وصیت نامه نیز برای تنفیذ در دادگاه، نیاز به اثبات اصالت دارد و مراحل خاص خود را طی می کند.

نقش وصیت نامه های در شرایط فوق العاده: تنها روزنه برای اظهارات شفاهی

قانون گذار با درک این نکته که همیشه امکان رعایت تشریفات عادی برای تنظیم وصیت نامه وجود ندارد، در مواد ۲۸۳ الی ۲۸۹ قانون امور حسبی، شرایط خاصی را برای وصیت نامه در موارد فوق العاده پیش بینی کرده است. این موارد، تنها روزنه ای هستند که می توانند به نوعی اظهارات شفاهی موصی را معتبر سازند، البته به شرط آنکه این اظهارات به صورت مکتوب درآیند و تشریفات خاص قانونی رعایت شود.

وصیت نامه شفاهی: مفهوم، اصول حقوقی و استثنائات محدود

همانطور که پیش تر اشاره شد، وصیت نامه کاملاً شفاهی، به معنای صرفاً اظهارات کلامی بدون هیچ گونه سند مکتوب اولیه، در حقوق ایران اصولاً فاقد اعتبار است. این اصل ناشی از ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی است که لزوم رعایت تشریفات خاص را برای وصیت نامه ضروری می داند. هدف از این سخت گیری قانونی، جلوگیری از دعاوی متعدد، حفظ حقوق وراث، و تضمین صحت اراده واقعی موصی است. تصور کنید اگر صرف ادعای شفاهی بودن یک وصیت کفایت می کرد، چه میزان هرج و مرج و سوءاستفاده در تقسیم ارث به وجود می آمد. از این رو، قانون گذار بر سندیت و تشریفات وصیت تاکید دارد.

نکته کلیدی در خصوص وصیت نامه شفاهی آن است که قانون گذار ایران، به منظور جلوگیری از دعاوی احتمالی و تضمین صحت اراده موصی، بر لزوم تشریفات خاص برای اعتبار وصیت نامه تاکید ورزیده و وصیت نامه صرفاً شفاهی را به رسمیت نمی شناسد، مگر در شرایط استثنایی که منجر به مکتوب شدن آن شود.

وصیت نامه در موارد فوق العاده (مواد ۲۸۳ الی ۲۸۹ قانون امور حسبی)

این بخش، تنها حالتی است که اظهارات شفاهی موصی می تواند به شکلی قانونی مورد حمایت قرار گیرد، مشروط بر اینکه این اظهارات در شرایط خاصی انجام شده و متعاقباً به صورت مکتوب ثبت گردند. این مواد شامل وصیت در زمان جنگ، خطر مرگ فوری، بیماری های واگیردار یا مسافرت در دریا می شود.

ماده ۲۸۳: شرایط اضطراری خاص

این ماده مقرر می دارد: در موارد فوق العاده از قبیل جنگ یا خطر سیل و زلزله یا حریق و امراض ساریه و یا در کشتی در حال حرکت و یا در مسافرت هایی که مراوده قطع شود یا در هر محل دیگری که خطری موصی را تهدید کند و بیم فوت او باشد موصی می تواند وصیت خود را شفاهی در حضور دو نفر گواه اظهار نماید.
با این حال، نکته حیاتی این است که حتی در این شرایط استثنایی و اضطراری نیز، وصیت نامه کاملاً شفاهی باقی نمی ماند. قانون گذار در ادامه، لزوم مکتوب شدن این اظهارات را مورد تاکید قرار می دهد. به این معنی که یکی از گواهان باید اظهارات موصی را مکتوب کرده و موصی و گواهان آن را امضاء کنند. اگر موصی نتواند امضاء کند، گواهان باید این موضوع را قید کنند. بنابراین، نتیجه نهایی یک سند مکتوب است، نه صرفاً کلامی بودن وصیت. این وصیت نامه ظرف یک ماه پس از رفع خطر باید به یکی از انواع رسمی تبدیل شود، وگرنه اعتبار خود را از دست می دهد.

ماده ۲۸۷: نحوه ثبت اظهارات شفاهی در شرایط مشابه

ماده ۲۸۷ قانون امور حسبی نیز راهکار مشابهی را برای شرایط فوق العاده ارائه می دهد: در سایر موارد مذکور در ماده ۲۸۳ موصی می تواند در حضور دو نفر گواه وصیت خود را اظهار نماید و یکی از آن دو گواه اظهارات او را با تعیین تاریخ روز و ماه و سال و محل وقوع وصیت نوشته و موصی و گواه ها آن را امضاء می نمایند و اگر موصی نتواند امضاء کند گواه ها این نکته را در وصیت نامه قید می کنند.
این ماده نیز بر همان اصل مکتوب شدن اظهارات شفاهی تأکید دارد. صرف اظهارات شفاهی، بدون اینکه توسط یکی از گواهان نوشته شده و به امضای موصی و گواهان برسد، فاقد اعتبار است. این مواد نشان می دهند که حتی در اضطراری ترین شرایط، قانون گذار از لزوم وجود یک سند مکتوب، هرچند غیررسمی و با تشریفات ساده تر، صرف نظر نمی کند.

سایر مواد مربوط به نظامیان (مواد ۲۸۴ تا ۲۸۶) و افراد در کشتی (ماده ۲۸۸) نیز به همین منوال، سازوکارهایی برای ثبت اظهارات شفاهی در قالب یک سند مکتوب (با شهادت افسران یا فرماندهان) پیش بینی کرده اند که همگی مؤید لزوم تبدیل شفاهیات به یک سند مکتوب، هرچند با تشریفات ساده، هستند.

نقش شهادت شهود و کارشناسی خط در اثبات وصیت نامه های غیررسمی

در دعوای مربوط به وصیت نامه، دلایل اثبات دعوا از اهمیت بالایی برخوردارند. همانطور که بیان شد، وصیت نامه کاملاً شفاهی، بدون هیچ گونه سند مکتوبی، صرفاً با شهادت شهود قابل اثبات و تنفیذ نیست. اصولاً برای اثبات یک وصیت، وجود سند مکتوب، حتی اگر عادی باشد، ضروری است و شهادت شهود صرفاً می تواند مؤید صحت و اصالت آن سند مکتوب باشد.

اما در چه شرایطی شهادت شهود می تواند به اثبات وصیت کمک کند؟

1. در مورد وصیت نامه های عادی یا مکتوب شده در شرایط فوق العاده: وقتی وصیت نامه به صورت عادی (مانند وصیت نامه خودنوشت) یا تحت شرایط ماده ۲۸۳ یا ۲۸۷ قانون امور حسبی مکتوب شده باشد و اصالت آن مورد تردید یا انکار قرار گیرد، شهادت شهود می تواند نقش مهمی ایفا کند. شهود می توانند در خصوص نحوه تنظیم وصیت نامه، شرایط موصی در زمان تنظیم، و اصالت خط و امضای موصی و گواهان شهادت دهند.
2. تطابق با اسناد مکتوب: شهادت شهود باید با سایر دلایل و قرائن موجود، به ویژه با سند مکتوب وصیت نامه، مطابقت داشته باشد. صرف ادعای شهود مبنی بر شنیدن وصیت شفاهی، بدون سند مکتوب، در دادگاه پذیرفته نمی شود. شهود می توانند گواهی دهند که وصیت نامه در حضور آن ها نوشته و امضاء شده است و محتوای آن همان بوده که موصی اظهار کرده است.

جایگاه کارشناسی خط و امضاء:
در بسیاری از دعاوی تنفیذ وصیت نامه عادی، به ویژه زمانی که اصالت خط و امضای موصی مورد تردید یا انکار قرار می گیرد، ارجاع امر به کارشناسی خط و امضاء ضروری است. کارشناس خط و امضاء با تطبیق خط و امضای موجود در وصیت نامه با نمونه های مسلم الصدور خط و امضای موصی (مانند امضاهای وی در اسناد رسمی، چک ها، نامه ها و غیره)، اصالت یا عدم اصالت وصیت نامه را تأیید می کند. نظریه کارشناسی، به عنوان یک دلیل علمی و تخصصی، از اهمیت بالایی در تصمیم گیری دادگاه برخوردار است.

دعوای تنفیذ وصیت نامه شفاهی: عنوان صحیح و شیوه طرح دعوا

همانطور که بارها تأکید شد، دعوایی با عنوان تنفیذ وصیت نامه شفاهی به صورت مطلق و برای وصیتی که هیچ سند مکتوبی ندارد، در نظام حقوقی ایران معنای دقیق و کاربردی ندارد و اغلب منجر به سردرگمی می شود. دادگاه ها چنین دعوایی را به راحتی رد خواهند کرد، زیرا وصیت نامه کاملاً شفاهی، بدون هیچ سندی، فاقد تشریفات قانونی لازم برای اعتبار است.

آنچه در عمل مورد نظر خواهان ها است و می تواند در چارچوب قانون مورد رسیدگی قرار گیرد، اثبات صحت و اصالت وصیت نامه عادی یا غیررسمی است که ممکن است ریشه در اظهارات شفاهی موصی در شرایط خاص (مثلاً موارد اضطراری ماده ۲۸۷ قانون امور حسبی) داشته و توسط یک یا چند نفر مکتوب شده باشد. هدف از طرح این دعوا، کسب حکم از دادگاه مبنی بر اعتبار و نفوذ سندی است که تشریفات تنظیم اسناد رسمی را طی نکرده است. در واقع، خواهان به دنبال تأیید قضایی بر سند موجود (هرچند عادی) است تا مفاد آن قابلیت اجرا پیدا کند.

بنابراین، عنوان صحیح دادخواست باید دادخواست اثبات صحت و اصالت وصیت نامه عادی/غیررسمی (ناشی از اظهارات شفاهی موصی در شرایط فوق العاده) و تنفیذ آن باشد. این عنوان به طور دقیق تر ماهیت دعوا را روشن کرده و به دادگاه امکان می دهد تا در چارچوب قوانین مربوط به اثبات اسناد عادی، به موضوع رسیدگی کند.

مراحل و مدارک لازم برای دعوای اثبات صحت و اصالت وصیت نامه غیررسمی

برای طرح دعوای اثبات صحت و اصالت وصیت نامه غیررسمی (که ممکن است از اظهارات شفاهی در شرایط خاص نشأت گرفته و مکتوب شده باشد)، رعایت مراحل و تهیه مدارک زیر ضروری است:

طرفین دعوا

• خواهان: ذینفع وصیت نامه (کسی که طبق وصیت نامه از موصی ارث می برد یا وصی برای انجام امور معین شده است).
• خوانده: تمامی وراث قانونی و متوفی که در گواهی حصر وراثت قید شده اند. (زیرا ذینفعان اصلی ترکه هستند و حکم دادگاه بر آن ها اثرگذار است).

مرجع صالح

دادگاه عمومی حقوقی آخرین اقامتگاه متوفی، مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای تنفیذ وصیت نامه است.

مدارک ضروری

• رونوشت گواهی حصر وراثت متوفی: این مدرک، وراث قانونی و سهم الارث آن ها را مشخص می کند.
• اصل و رونوشت وصیت نامه عادی یا متن مکتوب اظهارات شفاهی موصی که توسط گواهان تنظیم شده است. (وجود این سند مکتوب، حتی به صورت عادی، از اهمیت حیاتی برخوردار است و بدون آن، دعوا فاقد مبنای حقوقی خواهد بود).
• لیست و مشخصات کامل شهود (شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، آدرس و شغل) که در زمان تنظیم یا مکتوب شدن وصیت حاضر بوده اند و می توانند در دادگاه شهادت دهند.
• دلایل و قرائن دیگر (در صورت وجود): مانند استشهادیه محلی، گزارش پزشکی مبنی بر وضعیت خاص موصی در زمان وصیت، یا هر مدرکی که مؤید صحت اظهارات موصی و نحوه مکتوب شدن وصیت باشد.
• درخواست ارجاع امر به کارشناسی خط و امضاء (در صورت تردید یا انکار خواندگان نسبت به اصالت خط و امضای موصی یا گواهان).
• رونوشت مصدق مدارک هویتی خواهان.

نمونه دادخواست اثبات صحت و اصالت وصیت نامه غیررسمی (مبتنی بر اظهار شفاهی در شرایط خاص)

توجه داشته باشید که این نمونه دادخواست، برای وصیت نامه کاملاً شفاهی بدون هیچ سند مکتوبی نیست. بلکه برای حالتی است که اظهارات شفاهی موصی (مثلاً در شرایط اضطراری ماده ۲۸۷ قانون امور حسبی) توسط گواهان مکتوب شده و اکنون برای تأیید قضایی آن، نیاز به طرح دعوا وجود دارد.

عنوان صحیح دادخواست: دادخواست اثبات صحت و اصالت وصیت نامه عادی/غیررسمی (ناشی از اظهارات شفاهی موصی در شرایط فوق العاده) و تنفیذ آن

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

خواهان: [نام کامل خواهان] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی] به نشانی [آدرس کامل خواهان]
خواندگان:
۱. [نام کامل خوانده اول] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی] به نشانی [آدرس کامل خوانده اول]
۲. [نام کامل خوانده دوم] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی] به نشانی [آدرس کامل خوانده دوم]
(و تمامی وراث دیگر متوفی، طبق گواهی حصر وراثت، با ذکر مشخصات کامل)

خواسته:
صدور حکم مبنی بر اثبات صحت و اصالت وصیت نامه عادی/غیررسمی مورخ [تاریخ وصیت نامه] (که حاوی اظهارات شفاهی مرحوم [نام موصی] در شرایط فوق العاده است) و تنفیذ آن.

دلایل و منضمات:
۱. رونوشت مصدق گواهی حصر وراثت به شماره [شماره] مورخ [تاریخ صدور گواهی حصر وراثت].
۲. اصل و رونوشت وصیت نامه عادی/غیررسمی مورخ [تاریخ وصیت نامه].
۳. لیست و مشخصات کامل شهود (پیوست).
۴. [سایر مدارک مانند استشهادیه محلی، گزارش پزشکی (در صورت لزوم)، مدارک مربوط به شرایط فوق العاده و...]
۵. درخواست ارجاع امر به کارشناسی خط و امضاء.
۶. رونوشت مصدق مدارک هویتی خواهان.

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار عالی می رساند، مرحوم [نام کامل موصی] فرزند [نام پدر موصی] به شماره ملی [شماره ملی موصی] که مورث خواهان و خواندگان در پرونده حاضر می باشد، در تاریخ [تاریخ فوت] دار فانی را وداع گفتند. گواهی حصر وراثت ایشان به شماره [شماره گواهی] مورخ [تاریخ صدور] صادر گردیده و خواهان و خواندگان به عنوان وراث قانونی آن مرحوم شناخته شده اند.

در زمان حیات مرحوم [نام موصی]، و در شرایط [ذکر شرایط فوق العاده و اضطراری خاص مانند: خطر قریب الوقوع مرگ به دلیل بیماری حاد/در حین عملیات جنگی/در سفر دریایی و...] که امکان تنظیم وصیت نامه رسمی یا حتی خودنوشت به شیوه عادی وجود نداشت، ایشان در تاریخ [تاریخ وصیت نامه] و در محل [مکان وقوع وصیت]، اقدام به اظهار وصیت شفاهی خود نمودند. این اظهارات در حضور شهود عینی به نام های [نام کامل شاهد ۱] و [نام کامل شاهد ۲] (و سایر شهود در صورت وجود) صورت پذیرفت.

نظر به ماده ۲۸۷ قانون امور حسبی و با توجه به شرایط اضطراری موجود، یکی از گواهان حاضر (به نام [نام گواه نویسنده وصیت نامه])، اظهارات شفاهی موصی را با دقت و به تفصیل، با تعیین تاریخ روز، ماه و سال و محل وقوع وصیت، مکتوب نموده است. پس از تنظیم متن، موصی (مرحوم [نام موصی]) و همچنین تمامی گواهان، ذیل سند مکتوب شده را امضاء نموده اند.

مفاد اصلی وصیت نامه مکتوب شده (که رونوشت مصدق آن پیوست این دادخواست است) شامل [ذکر خلاصه دقیق مفاد وصیت نامه، مانند: وصیت یک سوم از اموال به اینجانب (خواهان)، یا تعیین اینجانب به عنوان وصی برای انجام امور خیر، یا تقسیم خاص اموال میان وراث و...] می باشد.

اینجانب (خواهان) به عنوان ذینفع و مجری این وصیت، پس از فوت موصی، مراتب وجود وصیت نامه و مفاد آن را به خواندگان/وراث محترم اعلام نمودم. اما، متأسفانه برخی از خواندگان (یا همگی) نسبت به صحت و اصالت وصیت نامه مکتوب شده، تردید یا انکار نموده و از پذیرش و اجرای مفاد آن خودداری می کنند.

لذا، با عنایت به اینکه وصیت نامه مذکور هرچند در قالب رسمی تنظیم نشده است، اما با رعایت تشریفات خاص و اضطراری مندرج در مواد ۲۸۳ و ۲۸۷ قانون امور حسبی، به صورت مکتوب درآمده و اصالت آن نیز قابل اثبات از طریق شهادت شهود حاضر در زمان وقوع وصیت و همچنین کارشناسی خط و امضای موصی و گواهان می باشد، و با استناد به مواد فوق الذکر و سایر قوانین مرتبط در قانون آیین دادرسی مدنی، از محضر دادگاه محترم درخواست صدور حکم مقتضی مبنی بر اثبات صحت و اصالت وصیت نامه مورخ [تاریخ وصیت نامه] و تنفیذ مفاد آن مورد استدعاست.

با تشکر و احترام
[امضاء خواهان/وکیل خواهان]

نکات مهم و توصیه های حقوقی پیش از اقدام

دعواهای مربوط به تنفیذ وصیت نامه، به ویژه انواعی که ریشه در اظهارات شفاهی در شرایط خاص دارند و به سند عادی تبدیل شده اند، پیچیدگی های حقوقی فراوانی دارند. از این رو، رعایت نکات زیر پیش از هرگونه اقدام ضروری است:

1. مشورت با وکیل متخصص: پیش از طرح هر دعوایی، حتماً با یک وکیل متخصص در امور ارث و وصیت مشورت کنید. وکیل می تواند با بررسی دقیق اسناد و مدارک موجود، ارزیابی درستی از شانس موفقیت دعوا ارائه دهد و شما را در تمامی مراحل راهنمایی کند.
2. جمع آوری دقیق مدارک: هر مدرک، دلیل یا قرینه ای که می تواند به اثبات صحت و اصالت وصیت نامه کمک کند، از جمله مدارک پزشکی موصی، شهادت نامه های محلی، و خصوصاً شناسایی و معرفی شهود معتبر و موثق، باید به دقت جمع آوری شود. شهودی که در زمان تنظیم یا مکتوب شدن وصیت حضور داشته اند، نقش کلیدی در اثبات ادعای شما خواهند داشت.
3. پیچیدگی های اثبات: باید آگاه باشید که اثبات وصیت نامه غیررسمی و شفاهی (که البته مکتوب شده) چالش برانگیز است. خواندگان (وراث) ممکن است ادعای جعل، انکار یا تردید نسبت به سند را مطرح کنند که در این صورت نیاز به ارجاع به کارشناسی خط و امضاء خواهد بود.
4. آثار حقوقی و مالی حکم تنفیذ: در صورت صدور حکم قطعی بر تنفیذ وصیت نامه، مفاد آن قانونی و لازم الاجرا تلقی شده و می تواند بر نحوه تقسیم ارث و حقوق وراث تأثیر بسزایی بگذارد. این حکم می تواند شامل تعیین وصی، تقسیم خاص اموال، یا اختصاص سهمی به اشخاص یا امور خیریه باشد.

در پرونده های تنفیذ وصیت نامه غیررسمی که ریشه در اظهارات شفاهی دارند، تکیه بر اسناد مکتوب، حتی اگر عادی باشند، و شهادت شهود موثق، برای اثبات صحت و اصالت اراده موصی از اهمیت حیاتی برخوردار است.

جمع بندی: وضعیت حقوقی و راهکارهای عملی وصیت نامه شفاهی

در این مقاله به بررسی جامع و تخصصی جایگاه وصیت نامه شفاهی در نظام حقوقی ایران پرداختیم. روشن شد که وصیت نامه کاملاً شفاهی، به دلیل ماهیت تشریفاتی عمل حقوقی وصیت و به موجب صراحت قانون امور حسبی، اصولاً فاقد اعتبار قانونی برای تنفیذ است. این اصل به منظور حفظ حقوق وراث، جلوگیری از دعاوی بی اساس و تضمین صحت اراده موصی وضع شده است.

با این حال، تنها استثنائات محدود به این قاعده، مربوط به وصیت نامه هایی است که در شرایط فوق العاده و اضطراری (همانند موارد مندرج در مواد ۲۸۳ و ۲۸۷ قانون امور حسبی) اظهار شده اند و حتی در این موارد نیز، شرط اساسی برای اعتبار، مکتوب شدن اظهارات شفاهی توسط گواهان و امضای آن توسط موصی و گواهان است. بنابراین، آنچه در عمل در مراجع قضایی مورد رسیدگی قرار می گیرد، دعوای اثبات صحت و اصالت وصیت نامه عادی/غیررسمی است که ممکن است از این اظهارات شفاهی مکتوب شده نشأت گرفته باشد.

موفقیت در دعوای تنفیذ چنین وصیت نامه هایی، به شدت به وجود یک سند مکتوب (هرچند عادی)، معرفی شهود موثق و آگاه، و در صورت لزوم، نظریه کارشناسی خط و امضاء بستگی دارد. لذا، بهترین راهکار برای هر فردی که قصد وصیت دارد، رعایت دقیق تشریفات قانونی و تنظیم وصیت نامه به یکی از اشکال رسمی، خودنوشت یا سری است تا از هرگونه ابهام، اختلاف و چالش حقوقی آتی برای وراث خود جلوگیری نماید.

وصیت نامه، سندی است حیاتی برای مدیریت اموال پس از فوت؛ بنابراین، رعایت دقیق تشریفات قانونی، بهترین راه برای اطمینان از اجرای صحیح اراده موصی و پیشگیری از اختلافات احتمالی میان ورثه است.